Podstawy geografii w nauczaniu przyrody

fakultatywne

Wymagania formalne.

W zajęciach mogą brać udział studenci Wydziału Biologii uczestniczący w realizacji Bloku Pedagogicznego na swoim wydziale.

w sali
zdalnie

Celem konwersatorium jest przygotowanie studentów biologii, przyszłych nauczycieli przedmiotu „Przyroda” w klasie IV szkoły podstawowej, do nauczania treści geograficznych zawartych w podstawie programowej tego przedmiotu oraz rozwijania u swoich przyszłych uczniów podstawowych umiejętności przyrodniczo-geograficznych, a także postaw związanych z szeroko pojmowaną ochroną środowiska geograficznego, w tym realizacji działań na jego rzecz.

Konwersatoria mają na celu poznanie przez studentów:

• podstawy programowej przyrody dotyczącej tematyki geograficznej w nauczaniu Przyrody,

• możliwości i sposobów korzystania z różnych pomocy dydaktycznych,

• specyfiki nauczania geografii oraz dominujących form i metod i pracy z uczniami,

• technik informacyjno-komunikacyjnych (TIK) w nauczaniu geografii

• wartości, celów, form i metod zajęć terenowych związanych z edukacją geograficzną na tym etapie nauczania,

• podstaw topografii i sposobów orientacji w terenie;

• tradycyjnych i nowoczesnych źródeł informacji przestrzennej (planów, map wielkoskalowych i map tematycznych, GIS)

• różnych definicji krajobrazu stosowanych w naukach geograficznych, a także w innych dziedzinach wiedzy (np. architekturze krajobrazu);

• różnych zjawisk i procesów społecznych i przyrodnicze oraz ich wpływu na środowisko geograficzne i krajobraz;

• możliwości wykorzystania wiedzy geograficznej do opisu i rozwiązania problemów badawczych obecnych w edukacji przyrodniczej, w tym:

– korzystania z różnych źródeł informacji o przestrzeni;

– planowania i prowadzenia prostych obserwacji i pomiarów w terenie z wykorzystaniem odpowiednich narzędzi i technik;

– interpretowania i wyjaśniania relacji między zjawiskami i procesami społecznymi oraz przyrodniczymi.

Zakres tematów

1. Geograficzne postrzeganie świata - podstawy edukacji geograficznej. Podstawa programowa PRZYRODY – treści geograficzne, założenia programowe i edukacyjne

2. Podręczniki do przyrody i zeszyty ćwiczeń. Atlasy szkolne do Przyrody (przykłady)

3. Poznawanie przyrody przez geografa. Obserwacje zmian położenia Słońca na niebie w ciągu doby i w różnych porach roku

4. Kierunki geograficzne. Szkic, plan i mapa. Atlasy. Praca z planem i mapą - lekcja w klasie i w terenie. Pomiary terenowe.

5. Techniki GIS i TIK w nauczaniu Przyrody.

6. Pogoda i jej elementy. Obserwacje i pomiary oraz ich dokumentowanie; ogródek meteorologiczny. Chmury i ich rodzaje. Zjawiska meteorologiczne ich piękno oraz niebezpieczeństwa.

7. Skały i ich rodzaje. rozpoznawanie. O czym „mówią” skały; ich wartości materialne i niematerialne

8. Formy ukształtowania powierzchni terenu oraz ich zróżnicowanie.

9. Lasy i ich wartości niematerialne i materialne – las jako miejsce życia,

10. Wody stojące i płynące; ich zróżnicowanie, pomiary, badania, opisy

11. Krajobrazy bliskie i dalsze: czym jest krajobraz, elementy i całość; krajobrazy przyrodnicze i krajobrazy kulturowe; krajobrazy miejskie i wiejskie; zmienność krajobrazów na przykładzie miejsca zamieszkania i najbliższej okolicy (linia czasu); Krajobrazy pamięci – krajobrazy dzieciństwa i młodości (ujęcie humanistyczne)

12. Ochrona środowiska życia człowieka, kształtowanie i ochrona krajobrazów. Szkolne ogrody – przykłady i dobre praktyki. Krajobrazy i elementy środowiska chronione w najbliższej okolicy i małej ojczyźnie (regionie).

13. Rozwój zrównoważony na miarę dziecka – przykłady małych szkolnych projektów edukacyjnych. Praca badawcza uczniów. „małe projekty”

14. Warsztat pracy nauczyciela przyrodnika

15. Zajęcia terenowe: obserwacje, badania, metody. Ścieżki geograficzne. Wycieczki szkolne, w tym krajoznawcze.

Literatura wykorzystywana podczas zajęć:

• Angiel J., Tworzymy szkołę przyjazną środowisku, Fundacja GAP Polska, Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej, Podkowa Leśna –Olsztyn, 2003.

• Angiel J., A. Hibszer E. Szkurłat, Zajęcia terenowe w kształceniu geograficznym, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań, 2020.

• Arciszewska E., Dylak S. (red.), Nauczanie przyrody - wybrane zagadnienia, Wydawnictwo CODN, Warszawa, 2005.

• Berne I., Zajęcia w terenie, WSiP, Warszawa, 1984.

• Błasiak W., Rozważania o nauczaniu przyrody, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytety Pedagogicznego, Kraków, 2011.

• Dymara B. i in., Dziecko w świecie przyrody, Nauczyciele – nauczycielom, Oficyna Wyd. „Impuls”, 1998.

• GIS w szkole. Poradnik dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych, GRID, Warszawa, 2011.

• Piskorz S., (red.), Zarys dydaktyki geografii, WN PWN, Warszawa 1997.

• Przyroda. Scenariusze zajęć lekcyjnych, t.2, WNoZ UŚ, red. A. Hibszer, K. Kardas, M. Rzętała, Sosnowiec, 2000.

• Pulinowa M.Z.,, O idei krajobrazu (w:) Edukacja przyrodnicza w szkole podstawowej, Warszawa-Wrocław, 2001.

• Rembertowicz H., (red.) Przyroda. Pytania dzieci – odpowiedzi dorosłych, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa, 2004.

• Stawiński W., Jak samodzielnie poznawać przyrodę, WSiP, Warszawa 1992.

• Tołwińska-Królikowska E, (red.), Dzieci w świecie nauki, Wyd. Fdukacyjne Inicjatyw Oświatowych, Warszawa, 2013.

• G. Wuttke, Ćwiczenia i wycieczki w nauczaniu geografii, Warszawa 1957.

Materiały dydaktyczne:

• Banach A., , M. Wieczorek, B. Byer, Atlas do przyrody „Świat w porach roku, 2003 (w nim, jako komplementarny dodatek: „Poradnik młodego kartografa” oraz „Przewodnik młodego przyrodnika”), Wyd. DEMART, Warszawa, 2003.

• Będkowska H., Wspaniały leśny świat, CILP, Warszawa, 2015.

• Podstawa programowa (Przyroda) MEN, ORE, 2017.

• Podręczniki do Przyrody (wydawnictwa: WSiP, Nowa Era).

• Flis J., Słownik szkolny. Terminy geograficzne, WSiP, Warszawa, 1994.

• Koźniewska B, Kwiecińska M., Zieloną ścieżką… (edukacja ekologiczna dla klas 4-6), WSiP, Warszawa, 1996.

• Koźniewska B, Kwiecińska M., Zieloną ścieżką… (edukacja ekologiczna – przewodnik dla nauczycieli), WSiP, Warszawa, 1996.

• Licińska D., Słownik szkolny. Geografia – człowiek i jego działalność, WSiP, Warszawa, 1999.

• Olaczek R., Słownik szkolny. Ochrona przyrody i środowiska, WSiP, Warszawa, 1999.

• Podstawa programowa (Przyroda) MEN, ORE.

• Podręczniki do Przyrody (wydawnictwa: WSiP, Nowa Era).

• Prace Komisji Edukacji Geograficznej, dostęp: http://kegptg.geo.uni.lodz.pl/index.php?page=tomy-prac-keg.

• Sulejczak E., Rozmowy z przyrodą, CILP, Warszawa, 2017.

Efekty kształcenia:

Po ukończeniu zajęć student:

• przedstawi główne idee, koncepcje oraz treści nauczania geografii w zakresie przedmiotu Przyroda,

• przedstawi i scharakteryzuje formy, metody i środki dydaktyczne potrzebne w edukacji geograficznej na lekcjach Przyrody,

• przedstawi wartości, cele, metody geograficznych zajęć terenowych w klasie IV SP, wyjaśni nieodzowność takich zajęć w szkolnej edukacji przyrodniczej,

• wyjaśni konieczność przeprowadzenia przez uczniów obserwacji geograficznych i pomiarów terenowych,

• wyjaśni czym jest kartografia i topografia oraz w jaki sposób wiąże się ona z umiejętnością orientacji w terenie przedstawi znaczenie podstaw meteorologii w praktyce,

• uzasadni potrzebę korzystania z tradycyjnych i nowoczesnych źródeł informacji przestrzennej (planów, map wielkoskalowych i map tematycznych, GIS), wybranych technik informacyjno-komunikacyjnych (TIK) w nauczaniu geografii,

• przedstawi czym jest edukacja krajobrazowa w nauczaniu Przyrody oraz jej cele i wartości,

• scharakteryzuje różne (wybrane) zjawiska i procesy społeczne i przyrodnicze oraz ich wpływ na środowisko geograficzne i krajobraz.

Studenci po zajęciach będą umieli:

• zastosować różne treści, formy, metody, techniki i style kształcenia,

• geograficznego w nauczaniu Przyrody w klasie IV SP,

• dokonać porównania podręczników do przyrody z punktu widzenia treści merytorycznych i dydaktycznych,

• zastosować różne środki dydaktyczne w kształceniu geograficznym na tym etapie nauczania,

• określić cele lekcji i uczniowskie osiągnięcia,

• zaprojektować przebieg lekcji przyrody z zakresu tematyki geograficznej,

• zaprojektować zajęcia terenowe niezbędne w edukacji przyrodniczo-geograficznej (np. zajęcia w najbliższej okolicy),

• zaprojektować przeprowadzenie obserwacji i pomiarów w terenie,

• zaprojektować prace domowe z zakresu geografii,

• wykorzystać posiadaną wiedzę geograficzną do realizacji działań na rzecz środowiska geograficznego w miejscu zamieszkania,

• wykorzystać wiedzę geograficznej do opisu i rozwiązywania problemów badawczych w edukacji przyrodniczej (na tym etapie nauczania) w tym:

– korzystania z różnych źródeł informacji o przestrzeni,

– planowania i prowadzenia prostych obserwacji i pomiarów w terenie z wykorzystaniem odpowiednich narzędzi i technik,

– interpretowania i wyjaśniania relacji między zjawiskami i procesami społecznymi oraz przyrodniczymi.

Kompetencje społeczne. Studenci będą umieli:

• współpracować i prowadzić dialog w grupie,

• podjąć wspólne działania na rzecz lokalnego środowiska geograficznego

• Obecność na konwersatoriach i aktywne uczestniczenie w dialogu.

• Jedna praca pisemna (do wyboru) pt.:

1) Własny atlas chmur (zdjęcia wykonane np. z okna wraz z podpisami rodzajów), wnioski dydaktyczne dotyczące wykonania pracy, jej zasadności – celów i sposobów wykorzystania (zastosowania) tego „atlasu” na lekcjach przyrody

2) Reportaż (foto-reportaż) lub esej pt. Krajobraz najbliższej okolicy z opisem celów i sposobów zastosowania tego reportażu (eseju) na lekcji przyrody

3) Projekt lekcji odwróconej w formie on-line – własny projekt (scenariusz). takiej lekcji na dowolny temat geograficzny poruszony podczas zajęć

4) Projekt lekcji przyrody (kameralnej lub on-line, albo terenowej) na wybrany temat geograficzny zaprezentowany podczas zajęć konwersatoryjnych.

5) Projekt lekcji przyrody (kameralnej, terenowej lub on-line) dotyczący własnej okolicy z wykorzystaniem planów, map

6) Projekt lekcji przyrody na wybrany temat geograficzny zaprezentowany podczas zajęć konwersatoryjnych (z wykorzystaniem różnych środków i metod dydaktycznych).

Szczegóły wykonania prac będą podane podczas zajęć.

Nakład pracy studenta:

• 30 godzin – konwersatoria

• 10 godzin – samodzielna praca