Humanistyczne aspekty edukacji geograficznej

fakultatywne

w sali

Celem głównym zajęć jest uzmysłowienie studentom różnych “odcieni” ujęć geograficznych, z którymi z reguły rzadko spotykali się (lub nigdy nie spotkali się) w edukacji szkolnej i uniwersyteckiej, a które stanowią przeciwwagę do najczęstszych obecnie ujęć scjentystycznych i obiektywistycznych.

Wykłady mają uzmysłowić, że równoważenie, a przede wszystkim włączenie tych ujęć do edukacji geograficznej (i dydaktyki szkolnej oraz akademickiej) jest ważnym krokiem do postrzegania geografii nie tylko jako przedmiotu szkolnego, czy przedmiotu scjentystycznych, akademickich rozpraw, ale także jako nauki i sztuki na pograniczu geografii kultury, geografii regionalnej i humanistyki, w ich wzajemnym przenikaniu się i związkach.

Dążyć będziemy do tego, by podczas wykładów interaktywnych studenci poznali istotę, cele i wartości oraz specyfikę:

a) tradycyjnej szkolnej i akademickiej geografii oraz

b) szkolnej i akademickiej edukacji geograficznej w ujęciu humanistycznym.

Ważne jest, by rozumieli, czym są podejścia (ujęcia) geograficzno-humanistyczne na podstawie:

a) przedstawionych przykładów badań naukowych, ich celów, wyników, refleksji, czy też

b) najczęściej stosowanej terminologii (słów kluczowych: jak np. miejsce i przestrzeń, “oswajanie” przestrzeni, sacrum i profanum, genius loci itp. → patrz poniżej: zakres tematów) oraz innych ważnych wyróżników, w tym -- specyficznego języka (stylu) wypowiedzi.

Uzmysłowimy studentom istnienie “luki”/braku równowagi pod tym względem w edukacji geograficznej i potrzebę jej uzupełnienia. Przygotujemy ich i zachęcimy (m.in poprzez nasze świadectwa oraz doświadczenia) do równoważenia wspomnianych podejść we własnej edukacji i geograficznym poznawaniu świata (zwłaszcza tego najbliższego) oraz w edukacji (formalnej i mniej formalnej) innych osób.

Umożliwimy im poznanie różnych idei i koncepcji geografii humanistycznej (w tym jej twórców i kontynuatorów, jak też przykładów ich wybranych prac) oraz “uruchomimy“ dialog na ten temat.

Ukierunkujemy studentów na istotę i proces poznawania -- odkrywania zarówno miejsc własnego życia, jak i miejsc związanych z życiem innych ludzi (np. twórców dzieł m.in. artystycznych, literackich). Zwrócimy uwagę na efekty końcowe takiego procesu, podamy ich przykłady.

Przedstawimy i uświadomimy różnorodność metod, środków dydaktycznych i form pracy, umożliwiających odsłonę humanistycznego oblicza geografii oraz edukacji geograficznej; szczególną uwagę zwrócimy na eseje geograficzno-humanistyczne jako formę prac literacko-naukowych, łączących elementy prozy artystycznej, naukowej i publicystycznej.

Zainspirujemy studentów do stosowania ujęć geograficzno-humanistycznych we własnych poszukiwaniach, w pracach naukowo badawczych, a także w różnych przedsięwzięciach dydaktycznych.

Umożliwimy im dostrzeżenie istoty i wartości edukacji regionalnej prowadzonej w takim ujęciu, w tym jej efektów -- nie tylko poznawczych, ale i wzmacniających pozytywne związki człowieka z miejscem/miejscami swojego życia; zwrócimy uwagę na wartości dzielenia się świadectwami dotyczącymi takich związków, opowiadania ich historii, tworzenia się, przebiegu, etapów, jak też i ich konsekwencji.

Uświadomimy studentom wartości akademickich i uczniowskich zajęć terenowych odnoszących się do takiego poznawania, odczuwania, wielozmysłowego doświadczania i “oswajania” miejsc, szczególnie miejsc swojego życia, małej ojczyzny, własnego regionu; przedstawimy ich cele, uwarunkowania oraz zamierzone efekty.

Literatura podstawowa

• Angiel J., Hibszer A., Szkurłat E., 2019, Zajęcia terenowe w kształceniu geograficznym. od teorii i idei dydaktycznych do praktyki szkolnej (rozdz. 5, a szczególnie podrozdz. 5.3., 5.4 i 5.5), Bogucki Wydawnictwo Naukowe,Poznań, ss.213-235. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/Zajecia_terenowe_2020.pdf

• Angiel J., 2019, O potrzebie edukacji geograficznej na rzecz odnajdywania tożsamości miejsc i tworzenia ładu przestrzennego. “Czytanie” i “pisanie” miasta (w:) Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red.: Angiel J., Szkurłat E., Prace Monograficzne KEG PTG, t. 9, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Warszawa, ss.33-47. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/KEG_prace_9.pdf

• Bański J., 2011, Dzieło sztuki jako źródło wiedzy w badaniach geograficznych, Przegląd Geograficzny, 83, 2, ss.233-250.

• Madurowicz M., 2002, Sfera sacrum w przestrzeni miejskiej Warszawy rozdz. 2, s.89–156, szczególnie podrozdz. 2.1, s. 91-110 oraz 134-135.

• Pulinowa, M.Z., 2012, Esej geograficzny. Próba ukazania wartości dydaktycznej. Geografia w Szkole, nr 5, ss.11-13.

• Sadoń-Osowiecka T., 2019, Dydaktyczne możliwości humanistycznych ujęć geografii (w:) Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red.: Angiel J., Szkurłat E., Prace Monograficzne KEG PTG, t. 9, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Warszawa, ss.23-31. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/KEG_prace_9.pdf

• Szkurłat E., Hibszer A., 2019, W stronę ujęć humanistycznych w edukacji geograficznej (w:) Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym red.: Angiel J., Szkurłat E., Prace Monograficzne KEG PTG, t. 9, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Warszawa, ss.11-22. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/KEG_prace_9.pdf

• Tuan Y. F., 1987, Przestrzeń i miejsce, PIW, Warszawa. do pobrania w pdf w: https://docer.pl/doc/se5eevv

• Zatorski M., 2016, Antydyskryminacyjna rola edukacji geograficznej w kształtowaniu postaw tolerancji wobec mniejszości narodowych i etnicznych, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, VOL. LXXI, z. 1, ss.93-106.

Literatura uzupełniająca:

• Abramowicz D., 2019, Treści humanistyczne w geograficznych ścieżkach dydaktycznych - wybrane przykłady (w:) Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red.: Angiel J., Szkurłat E., Prace Monograficzne Komisji Edukacji Geograficznej PTG, t. 9, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Warszawa, ss. 97-108. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/KEG_prace_9.pdf

• Angiel J., 2020, Uczenie się przez bycie w drodze - refleksje geograficzno-humanistyczne (w:) Edukacja geograficzna - ku kształceniu poszukującemu, Prace Monograficzne KEG PTG, t. 9, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań - Warszawa, ss.117-131. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/KEG_prace_9.pdf

• Angiel J.,2010, Eseje geograficzne - wykorzystanie w edukacji regionalnej, Geografia w Szkole, nr 5, ss.12-18.

• Jędrzejczyk D., 2004, Geografia humanistyczna miasta: rozdz. 4 (fragment): Przestrzeń i miejsce w miastach polskich, ss.114-121.

• Jałowiecki B., (bez roku wyd.), Miejsce, przestrzeń, obszar, ss.9-29 (pdf)

• Jałowiecki B., 2010, Społeczne wytwarzanie przestrzeni, Wyd. Nauk. SCHOLAR, Warszawa, ss.27-36.

• Madurowicz M., 2012, “Za siedmioma górami…”. Geografia i literatura - świadoma przyjaźń czy intuicyjny romans (w:) “Geografia Słowackiego”, red., D.Siwicka, M.Zielińska, Fund. Akademia Humanistyczna, IBL, Warszawa, ss. 36-1382.

• Piotrowska I., 2020, Infraza w poszukującym kształceniu geograficznym (w:) I. Dybska-Jakóbkiewicz, E. Szkurłat (red.), Edukacja geograficzna – ku kształceniu poszukującemu, Prace Monograficzne Komisji Edukacji Geograficznej PTG, tom 10 Poznań-Warszawa, ss.133-147 (pdf). http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/Prace_KEG_PTG_10_web

• Połomski K., 2010, Miejsce i przestrzeń. Krajobraz w doświadczeniu mieszkańców Bieszczadzkiego PN., Wyd. Nauk. “Scholar”, Warszawa.

• Rybicka E., 2019, Geopoetyka – miejsca wspólne geografii i literatury (w:) Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red.: Angiel J., Szkurłat E., Prace Monograficzne Komisji Edukacji Geograficznej PTG, t. 9, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Warszawa. ss.51-63. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/KEG_prace_9.pdf

• Sadoń-Osowiecka T., 2019, Dydaktyczne możliwość humanistycznych ujęć w geografii (w:) Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red.: J. Angiel, E. Szkurłat, Prace Monograficzne Komisji Edukacji Geograficznej PTG, t. 9, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Warszawa, ss.23-31. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/KEG_prace_9.pdf

• Sagan I., 2008, Miasto jako przedmiot badań geografii (w:) Miasto jako przedmiot badań naukowych w pocz. XXI w., red. B. Jałowiecki, , Wyd. Nauk. Scholar, Warszawa, ss.114-115

• Siemiątkowska A., 2004, Od kontemplacji do konsumpcji - postrzeganie przestrzeni miejskiej, (w:).Humanistyczne oblicze miasta (pr. zb pod red. D. Jędrzejczyka), Warszawa, ss.158-173, w tym szczególnie ss.163-173.

• Suliborski A. (red)., 2013, Geografia w ujęciu humanistycznym. Wybór prac Krystyny Rembowskiej, Wyd. UŁ, Łódź, (wybrane podrozdziały, ss.136-143).

• Wyka E., 2019, Aplikacje mapowe jako przykłady wykorzystania systemów informacji geograficznej w edukacji geograficznej w ujęciu humanistycznym (w:) Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red.: Angiel J., Szkurłat E., Prace Monograficzne Komisji Edukacji Geograficznej PTG, t. 9, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Warszawa. ss. 109-117. http://www.kegptg.geo.uni.lodz.pl/uploads/KEG_prace_9.pdf

Student:

• oceni refleksyjnie szkolną i akademicką edukację geograficzną z punktu widzenia widocznych w niej ujęć humanistycznych,

• przedstawi i scharakteryzuje rozmaite wartości (poznawcze, dydaktyczne) ujęć humanistycznych stosowanych w edukacji geograficznej szkolnej i akademickiej,

• przedstawi przykłady założeń, celów, tematyki i wyników badań geograficznych w ujęciu humanistycznym oraz możliwości i potrzeby ich wykorzystania w szkolnej i akademickiej edukacji geograficznej,

• wyjaśni, czym jest rozumienie, odczuwanie, wielozmysłowe doświadczanie oraz oswajanie miejsc, jakie są ich uwarunkowania i szeroko pojęte obopólne konsekwencje,

• określi czym jest “genius loci” wybranych miejsc, uwarunkowania jego “tworzenia się” oraz pozytywne tego skutki zarówno dla miejsca, jak i dla człowieka,

• określi i wyjaśni rolę oraz znaczenie edukacji regionalnej w stosowaniu ujęć humanistycznych w edukacji geograficznej,

• przedstawi założenia, cechy, przykładową tematykę esejów geograficznych oraz uzasadni ich wartość oraz potrzebę stosowania w edukacji geograficznej w ujęciu humanistycznym,

• poda przykłady oraz opisze możliwości wykorzystania przykładowych dzieł sztuki jako źródeł wiedzy geograficznej,

• wymieni i opisze cele edukacji między- i wielokulturowej,

• uzasadni potrzebę włączania w edukację geograficzną -- szkolną i akademicką -- założeń i celów edukacji wielo- i międzykulturowej,

• wyjaśni znaczenie antydyskryminacyjnej roli edukacji geograficznej,

• wyjaśni znaczenie i potrzebę prowadzenia geograficznych -- szkolnych i akademickich zajęć terenowych z zastosowaniem/wykorzystaniem ujęć geograficzno-humanistycznych,

• uzasadni potrzebę i znaczenie interdyscyplinarnego podejścia do edukacji geograficznej w ujęciu humanistycznym.

Praca pisemna - esej geograficzny dotyczący tematyki wykładów.

Uwaga: studenci podczas wykładu zostaną poinformowani, na czym polega istota, cechy eseju i jak należy go napisać (jego struktura, układ, język, jakie elementy powinien zawierać, na jakie inne aspekty należy zwrócić w nim uwagę itp.).

Kryteria ogólne oceniania:

-- zgodność eseju z tematyką/ problematyką wykładów, zgodność z planem pracy przedstawionym we wstępie,

-- odniesienia w tekście do literatury (spis literatury na końcu pracy),

-- poprawność: merytoryczna i językowa (w tym stylistyczna);

-- krytycyzm, refleksyjność;

-- spójność i zwięzłość tekstu;

-- podsumowanie końcowe i konkluzje.

a) poprawność merytoryczna(w sumie 8 pkt):

-- zgodność z tematyką/ problematyką wykładów, zgodność z planem pracy przedstawionym na wstępie (1 pkt),

-- odniesienia w tekście do literatury, spis literatury na końcu pracy (2 pkt),

-- poprawny układ: wprowadzenie, rozwinięcie, podsumowanie końcowe, logiczny i spójny wywód (3 pkt),

-- własne (tj. studenta) opinie, ich uzasadnienie, krytyczne spojrzenie na dany problem/zagadnienie,

własne refleksje i konkluzje (2 pkt),

b) poprawność językowa (w sumie 4 pkt)

-- styl, jasne i precyzyjne sformułowania (2 pkt),

-- poprawność gramatyczna i interpunkcyjna (2 pkt)

Łącznie 12 pkt