Bałkany

fakultatywne

Wykład BAŁKANY poświęcony jest regionowi traktowanemu jako całość historyczna, kulturowa i lingwistyczna. Zakres tematyczny obejmuje dzieje regionu sprzed wejścia Osmanów do pojawienia się nowych państw w wieku XXI po rozpadzie Jugosławii. Istotną część wykładu, w semestrze zimowym stanowi mapa religijna Bałkanów. W ramach tego cyklu będzie omawiane, kolejno, prawosławie bałkańskie, islam na Bałkanach, judaizm w kontekście pojawienia się Żydów na Bałkanach oraz wszelkie charakterystyczne dla regionu warianty hybrydowe, takie jak Kościół bośniacki, czy bektaszyzm.

Osobne miejsce zostanie oddzielone dla ruchów religijnych takich jak bogomilstwo, hesychazm wreszcie rozwijający się głównie na terenie Bułgarii w XX wieku (choć także poza nią) Dynowizm.

W semestrze letnim wśród większych cykli tematycznych znajdą się ideologie, wśród których będzie prezentowane słowianofilstwo i Jugoslawizm w wariancie bałkańskim z uwzględnieniem szerszego kontekstu polskiego, czeskiego, rosyjskiego.

Tematem wykładu są BAŁKANY rozumiane jako całość historyczna i kulturowa, co jest pochodną ich lingwistycznej jedności.

Zakres tematyczny obejmuje dzieje Półwyspu Bałkańskiego sprzed wejścia Osmanów, do pojawienia się nowych państw w wieku XXI po rozpadzie Jugosławii. Prezentowane są drogi i charakter procesów islamizacji, tworzenia się pograniczy chrześcijańskich i osmańskich, jako granic Bałkanów historycznych.

Istotną część wykładu, w semestrze zimowym stanowi mapa religijna Bałkanów. W ramach tego cyklu będzie omawiane, kolejno, prawosławie bałkańskie, islam na Bałkanach, judaizm w kontekście pojawienia się Żydów na Bałkanach oraz wszelkie charakterystyczne dla regionu warianty hybrydowe, takie jak Kościół bośniacki, czy bektaszyzm.

Osobne miejsce zostanie oddzielone dla ruchów religijnych takich jak bogomilstwo, hesychazm wreszcie rozwijający się głównie na terenie Bułgarii w XX wieku (choć także poza nią) Dynowizm.

W semestrze letnim wśród większych cykli tematycznych znajdą się ideologie, tworzące kontekst dla rozwoju procesów narodotwórczych na Bałkanach i powstawania państw narodowych od XIX wieku po wiek XXI.

W tej części wykładu prezentowany jest znaczący dla kształtu ideologii narodowych na Bałkanach kontekst odchodzącego osmanizmu i rodzących się nowych ideologii: panhellenizmu, iliryzmu, idei słowiańskiej wzajemności i jugoslawizmu, wreszcie rosyjskiego słowianofilstwa i panslawizmu. Osobnym tematem jest kwestia kształtujących się separatyzmów narodowych począwszy od XIX wieku, poprzez okres wojen bałkańskich i drugiej wojny światowej, aż po ostanie wojny na Bałkanach w końcu XX wieku.

Problematyka wykładu obejmuje zatem okres od średniowiecza po czasy rozpadu Jugosławii w końcu XX wieku i pojawienia się nowych państw w wieku XXI.

LEKTURY OGÓLNE

E. Gellner, Narody i nacjonalizmy, Warszawa 1991.

D. Smith, National Identity, London 1991.

J. Topolski (red.) Studia nad świadomością historyczną Polaków, Poznań 1994.

A.D. Smith, Nations and Nationalism in Global Era, 1995.

B. Anderson, Wspólnoty wyobrażone, Warszawa 1997.

A.D. Smith, Myths and Memories of Nation, 2000.

D. Smith, The Antiquity of Nations, Polity Press Cambridge 2004.

J. Bartmiński, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006, ss. 11- 31; 76- 97; 131 – 148.

G. Godlewski, L. Kolankiewicz, A. Mencwel, P, Rodak (red.) Antrpologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005.

J. Pomorski, Punkt widzenia we współczesnej historiografii, Punkt widzenia w języku i kulturze, Lublin 2004, s. 11 – 32.

A. Szpociński (red.), Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, Warszawa 2009.

BAŁKANY I ICH KONTEKSTY

A.Walicki, W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa 1964.

T.Wasilewski, W.Felczak, Historia Jugosławii, Wrocław 1985.

R.J.Crampton, A Short History of Modern Bulgaria, Oxford 1987

T.Wasilewski, Historia Bułgarii, Wrocław 1988.

H. Pozzi, Black Hand over Europe, Zagreb 1994 (first edition published may 1935)Nedret Kuran Burçoğlu (edited by).

L. Wolff, Inventing Eastern Europe. The Map of Civilization on the Mind of the Enlightenment, Stanford University Press 1994.

J. Rapacka, Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosowiańskiej, Warszawa 1995.

J.Sujecka, Bułgarska idea narodowa i jej okcydentalistyczno- słowianofilskie konteksty. Na przykładzie twórczości Iwana Wazowa. Z polskich studiów slawistycznych, Warszawa 1995.

J. Rapacka, Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa 1997

Maria Todorova, Imagining the Balkans, Oxford University Press, Inc. New York, 1997

T. Dąbek – Wirgowa, Pogranicze historii i mitu. Współczesne aktualizacje XIX-wiecznych mitów narodowych na obszarze bułgarskim i macedońskim (w:) Współcześni Słowianie wobec własnych tradycji i mitów, pod red. M. Bobrownickiej, L. Suchanka i F. Ziejki, Karaków 1997.

I.Banac, Ten National Question in Yugoslavia. Origins, History,Politics. 1918-1945, Cornell University Press, IIthaca and London 1998.

B. Jelavić, History of the Balkans Eighteenth and Nineteenth Centurie, volume I, II vols. Cambridge, 1983..

Nedret Kuran Burçoglu (ed.) The Image of the Turk in Europe from the Declaration of the Republic in 1923 to the 1990S, Istambul 2000.

J.Sujecka, Ikona domu, Instytut Slawistyki PAN,Warszawa 2000.

M. Mazower, The Balkans. A short History, Weidenfeld & Nicolson 2000.

I.Stawowy-Kawka, Historia Macedonii, Wrocław 2001.

M. Glenny, The Balkans. Nationalism, War and Great Powers, 1804-1999, London (1999) 2001.

N. Malcolm, Kosovo. A short History, London (1996) 2002.

N. Malcolm, Bosnia. A short History, London (1998) 2002.

Jolanta Sujecka (redakcja)The national Idea as a Research Problem, SOW, Warsaw 2002

S. Resic & B. Törnquist-Plewa (eds.), The Balkan in Focus. Cultural Boundaries in Europe, Nordic Academic Press 2002, pp. 234.

K. Brown, The Past in Question. Modern Macedonia and Uncertainties of Nation. Princeton University Press – Princeton and Oxford 2003.

M.Tanty, Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, 2003.

E. Znamierowska- Rakk, Federacja Słowian Południowych w polityce Bułgarii po II wojnie światowej. Korzenie, próby realizacji, upadek , Warszawa 2005.

Pål Kolstø (ed.), Myth and Boundaries in South – Eastern Europe, London 2005, pp. 357.

G.Szwat-Gyłybowa, Haeresis Bulgarica w bułgarskiej świadomości kulturowej XIX i XX wieku, Instytut Slawistyki PAN Warszawa 2005.

M. Mazower, Salonica. City of Ghosts. Christians, Muslims and Jews 1430-1950, London 2005.

W. Konarski, A. Koseski (red.), Bałkany. Etnokulturowe podloże konfliktów, Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk 2006.

Jolanta Sujecka, W.J.Burszta, J.Serwański (eds) Territorialism and Identity, special issue. „Sprawy Narodowościowe” 2007, zeszyt 31.

B. Jezernik, Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, Kraków 2007.

Janusz Danecki, Podstawowe wiadomości o islamie, seria „Świat Orientu”, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2007.

T. Czekalski, J. Hauziński, J. Leśny, Historia Albanii, Ossolineum Wrocław 2009.

K. M. Zalewski, Naród, religia, rasa. Muzułmańskie ideologie i ruchy narodowe pogranicza w Południowo-Wschodniej Europie. Przykład Sandżaka Nowopazarskiego w XX wieku, Wydawnictwo TRIO – Warszawa, 2010.

Z. Landowski, Sufizm. Podstawowe informacje, Wydawnictwo TRIO – Warszawa 2010.

D. Kołodziejczyk, Turcja, Wydawnictwo TRIO – Warszawa 2011.

J. Sujecka, Konceptualizacje Bałkanów w : Ukraińskie transgresje XX-XXI wieku. Uwolnić przyszłość od przeszłości. Uwolnić przeszłość od przyszłości. Kultura - Historia – Polityka. Panu Profesorowi Telesforowi Poźniakowi w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, red. naukowa Agnieszka Matusiak, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław-Lwów, 2012, 62-71.

J.Sujecka, “The Continuity and Discontinuity. The Question of Territorialism and Double Identity from the Perspective of 20th Century Macedonia” Colloquia Humanistica 1, Warsaw 2012, pp. 33-43.

J. Sujecka (ed.) Macedonia: Land, Region, Borderland, Warsaw 2013.

Brkić, Aleksandar, (Re)constructing national and supranational identities: The Balkans and the European Union, Amsterdam: European Cultural Foundation, 2014.

I. Sawicka, J. Sujecka, Wprowadzenie do bałkanologii. Etnosy-Języki-Areały-Konceptualizacje, Instytut Slawistyki PAN, Fundacja Slawistyczna, Warszawa 2015.

J. Sujecka, Krąg Slavia Orthodoxa na Bałkanach. Rola Rzeczypospolitej [w:] Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu, red. naukowa Mirosława Hanusiewicz-Lavallee, seria pod red. Aliny Nowickiej-Jeżowej, „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka Wartości”, t. I, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2015, s. 554- 580.

B. Trifunović, Memory of Old Serbia and the Shaping of Serbian Identity, Series of book “Colloquia Balkanica”. Vol. 3, Wydwanictwo DiG, Warsaw 2015, pp. 190.

J. Sujecka & K. Usakiewicz (eds.), The Image of Russia in the Balkans. “Colloquia Balkanica”. Vol. 4, Wydawnictwo DiG & La Rama Mediterranean Warsaw- Bellerive-sur-Allier 2016, pp. 295.

Agata S. Nalborczyk (red.) The world of islam. Politics and socjety/Świat islamu. Polityka i społeczeństwo. Vol. 1 Politics. Tom 1 Polityka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2017.

W. Sajkowski, French Image of the Peoples Inhabiting Illyrian Provinces. “Colloquia Balkanica”. Vol. 6, Wydawnictwo DiG & La Rama Mediterranean Warsaw- Bellerive-sur-Allier 2018, pp. 278.

J. Sujecka, The New National “We” in the Slavia Orthodoxa Circle in the 20th-Century Balkans [in:] Bosanskohercegovački Slavistički Kongres. Zbornik Radova. Knjiga 2, glavni urednik: Senahid Halilović, Sarajevo 2019, pp. 361-371. ISSN 2303-4106.

J. Sujecka (ed.) The Balkan Jews & the Minority Issue in South-Eastern Europe. “Colloquia Balkanica”. Vol 7, Wydawnictwo DiG & Edition La Rama, Warsaw - Bellerive - sur- Allier 2020, p.470.

A. Twardowska & K. Taczyńska (eds.), “Sephardim, Ashkenazim and Non-Jewish Peoples: Encounters Across Europe” , Colloquia Humanistica 9 (2020), Instytut Slawistyki PAN – open access edition

J. Sujecka, Bilingualism (Multilingualism) in the Balkans: Bulgarian and Macedonian Exemplification, Colloquia Humanistica 10 (2021), Article 2666. https://doi.org/10.11649/ch.2666 (pp. 1-10) ISSN: 2392-24-19

J. Sujecka, Nikola Vapcarov/Vaptsarov: Between a Bulgarian and a Macedonian Identity in: Прилози на МАНУ XLVI (2) 2021, pp. 217-226.

Tijana Vuković, Regaining the Past.Yugoslav Legacy in the Period of Transition. The Case of Formal and Alternative Institutions of Art and Culture in Serbia at the End of the 20th and the Beginning of the 21st Century. Faculty of “Artes Liberales” University of Warsaw. “Colloquia Balanica”. Vol. 8, Wydawnictwo DiG & edition La Rama. Warsaw – Bellerive – sur-Allier 2022, s. 343.

J. Sujecka, Territory and language from the perspective of 19th and 20th century Macedonia (as a representation of the Balkans). [in:] Desired Language as objects if national ideology. IVITRA Research in Linguistics and Literature, 35. Ed. By Freancesc Feliu.2023 John Benjamin Publishing Company, pp. 137-151., https://doi.org/10.1075/ivitra.35.07suj

J. Sujecka, Portrait of an Artist, or Adam Mickiewicz in the Eyes of Pencho Slaveykov: Władysław Mickiewicz’s Discovered Letter, “Colloquia Humanistica” https://doi.org/10.11649/ch. 12 (2023), pp. 1-10.

Wykład realizuje następujące wyzwania kierunkowe: Historie i tożsamości oraz Kultury i religie, realizuje humanistyczny i społeczny moduł kształcenia.

Wykład poświęcony jest historii Bałkanów, jako całości historycznej i kulturowej , co umożliwia zrozumienie genezy konfliktów etnicznych i religijnych, a także dzisiejszej skomplikowanej sytuacji regionu, ale również bogactwa kulturowego, będącego następstwem wielu wpływów kulturowych.

Osoba studencka w zakresie wiedzy zna i rozumie podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę w kulturze, zna i rozumie najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych. K_W01; K_W07.

W zakresie umiejętności potrafi selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych, potrafi sformułować problem badawczy oraz rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności, a także przygotować wystąpienie ustne uwzględniające potrzeby odbiorców. K_U01; K_U04; K_U05.

W zakresie kompetencji społecznych jest gotowa do podejmowania kształcenia przez całe życie, przestrzega zasady tolerancji, rozumie dziedzictwo kulturowe i ma poszanowanie dla różnic kulturowych oraz docenia bogactwo kultury. K_K01; K_K07.

Przedmiot kończy się egzaminem ustnym, przy czym osoba studencka sama wybiera temat, który ma wykraczać poza wykład, ma dotyczyć jednego zagadnienia, które nie zostało rozwinięte w czasie wykładu, i które osoba studencka sama proponuje (w porozumieniu z prowadzącą) i które sama przygotowuje (korzystając z konsultacji). Dzięki temu wykład jest współtworzony razem z osobami studenckimi, które twórczo wpływają na jego kształt.