Gleboznawstwo

obowiązkowe

W ramach przedmiotu gleboznawstwo omawiane są zasady opisu gleb oraz przedstawiana jest geneza różnych ich typów wraz z kierunkami ewolucji. Omawiane są fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleb ze szczególnym uwzględnieniem warunków kształtowania się profilów glebowych oraz przekształcania ich pod wpływem czynników naturalnych oraz działalności człowieka. Przedstawiane są także polskie i międzynarodowe klasyfikacje gleb oraz omawiana geografia gleb.

Wykład ma za zadanie zapoznać z podstawowymi pojęciami z zakresu gleboznawstwa. Przedstawiana jest definicja gleby oraz omawiany przedmiot i rozwój gleboznawstwa jako dziedziny nauki. Analizowane są w trakcie zajęć uwarunkowania powstawania różnych typów gleb, do których należą czynniki glebotwórcze, procesy zachodzące w profilu glebowym, czas wpływający na stopień wykształcenia gleb oraz współzależności istniejące między właściwościami gleb, klimatem i roślinnością. Omawiane są morfologiczne cechy gleb oraz zasady ich opisu (budowa profilu glebowego, miąższość, barwa, przejścia poziomów glebowych, struktura gleb, układ i porowatość gleb, domieszki). Podkreślany jest w trakcie wykładu charakter gleby jako układu trójfazowego. Prezentacja fazy stałej zawiera charakterystykę mineralnej części gleby, omówienie wpływu składu granulometrycznego na niektóre właściwości gleb, charakterystykę substancji organicznej, jej przeobrażeń i znaczenia, a także opis kompleksów organiczno-mineralnych. Opis fazy ciekłej gleby obejmuje omówienie postaci wody w glebie, chemizmu roztworu glebowego oraz pojemności wodnej. W trakcie prezentacji fazy gazowej omawiane są: aktywność respiracyjna gleby, zjawiska wymiany gazowej w glebie, skład chemiczny powietrza glebowego oraz stosunki termiczne. W trakcie wykładu przedstawiane są zarówno właściwości fizyczne (gęstość, zwięzłość, plastyczność), jak i właściwości fizykochemiczne gleb (charakterystyka mikro- i makroelementów, właściwości sorpcyjne gleb w tym rodzaje sorpcji, odczyn i właściwości buforowe) oraz wynikające z nich zasobność, żyzność i urodzajność. Szczególna uwaga poświęcana jest omówieniu organizmów glebowych, które odgrywają kluczową rolę w ewolucji gleb. Prezentowane są także zjawiska degradacji gleb i omawiane czynniki je wywołujące. Jako podsumowanie prezentowana jest, oparta na kryteriach genetycznych, Systematyka gleb Polski. Jej opis zawiera kryteria doboru jednostek systematycznych, podział gleb Polski na jednostki systematyczne, charakterystykę poszczególnych klas i typów oraz przestrzenne rozmieszczenie wydzielonych typów gleb na obszarze Polski.

Uzupełnieniem wiedzy na temat genetycznych podziałów gleb oraz możliwości ich ewolucji jest zaprezentowanie cyklów rozwojowych gleb. W trakcie wykładu przedstawiana jest także bonitacyjna klasyfikacja gleb oraz zasady ich podziału na kompleksy rolniczej przydatności. Omawiane są ponadto gleby kopalne i ich stratygraficzne znaczenie. Prezentowany jest także przegląd i rozmieszczenie gleb świata oraz klasyfikacja FAO/WRB.

Ćwiczenia mają na celu zapoznanie z metodami analizy właściwości gleb oraz opisowi profili glebowych wraz z interpretacją uzyskanych wyników poprzez praktyczne wykonanie oznaczeń:

1. Analizy granulometrycznej gleb (grupy granulometryczne). Porównanie oznaczeń składu granulometrycznego metodami gruntoznawczymi i gleboznawczymi. Ustalanie rodzaju i nazwy gleby.

2. Oznaczania zawartości CaCO3 w glebach metodą Scheiblera

3. Oznaczania zawartości substancji organicznej w glebach:

- metodą Tiurina

- metodą utleniania H2O2

- metodą strat prażenia

4. Frakcjonowania substancji organicznej

5. Oznaczania zawartości żelaza w glebach metodą jodometryczną oraz metodą spektrofotometryczną

6. Oznaczania odczynu gleb (pH w wyciągach w H2O i w KCl)

7. Oznaczania kwasowości hydrolitycznej, sumy zasad w kompleksie sorpcyjnym oraz pojemności wymiany kationowej gleb

8. Opisu profili glebowych gleb Polski

Bednarek R., Prusinkiewicz Z. (1999) - Geografia gleb. Wyd. Nauk. PW, Warszawa 1999

Bednarek R., Dziadkowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z. (2004) – Badania ekologiczno-gleboznawcze. PWN, Warszawa

Dobrzański B., Zawadzki S. (1999) – Gleboznawstwo. PWRiL, Warszawa

Myślińska E. (2001) – Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. PWN, Warszawa

Zawadzki S. (2002) – Podstawy gleboznawstwa. PWRiL, Warszawa

Uggla H. (1976) – Gleboznawstwo rolnicze. PWN, Warszawa

Systematyka Gleb Polski. Wyd. IV. Rocznik Gleboznawczy 40, 3/4, 1989

1. WIEDZA:

K_W01 - ma wiedzę na temat procesów i czynników kształtujących Ziemię w zakresie geologii ogólnej ze szczególnym uwzględnieniem hydrogeologii, geologii inżynierskiej, tektoniki i kartografii geologicznej, gospodarki surowcami mineralnymi jak również ochrony środowiska

K_W02 - ma wiedzę na temat wielorakich związków między elementami środowiska, powiązaniami abiotyczno-biotycznymi oraz oddziaływaniami antropogenicznymi, zna podstawowe parametry i schematy opisujące te oddziaływania oraz metody ich zapisu matematycznego i analizy statystycznej

K_W08 - ma wiedzę w zakresie specjalistycznych programów komputerowych, zna zasady metodyczne modelowania geologicznego, ma wiedzę w zakresie planowania badań w celach modelowych, zna zasady schematyzacji warunków geologicznych dla potrzeb modelowych

K_W12 - zna podstawy metod pozwalających na prezentację wyników badań w ujęciu statystycznym. Zna metody referowania wyników badań oraz referowania stanu wiedzy odnoszącej się do tych badań na podstawie istniejącej literatury krajowej i obcej; zna i prawidłowo stosuje terminy w języku obcym (j. angielskim) w zakresie geologii, ze szczególnym uwzględnieniem terminologii związanej z wdrażaniem europejskich norm

K_W14 - ma pogłębioną wiedzę o powiązaniach dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi obszaru albo obszarów, z których został wyodrębniony studiowany kierunek studiów, pozwalającą na integrowanie perspektyw właściwych dla kilku dyscyplin naukowych

2. UMIEJĘTNOŚCI:

K_U01 - stosuje zaawansowane techniki badań laboratoryjnych (petrograficzne, geochemiczne, hydrochemiczne, geotechniczne, hydrogeologiczne, geoinżynierskie)

K_U02 - korzysta z zasobów internetowych danych geologicznych, potrafi dokonać ich weryfikacji, wykorzystuje do obliczeń geologicznych proste oraz zaawansowane programy komputerowe (np. Visual MODFLOW, AutoCAD czy Arc GIS), interpretuje wyniki obliczeń w sposób opisowy lub graficzny

K_U08 - umie określić genezę złoża surowców mineralnych, procesy prowadzące do jego powstania i wykorzystanie określonych surowców w celach naukowych i przemysłowych ; potrafi określić jakość wód podziemnych, ocenia ich przydatność do różnych potrzeb, ocenia stopień ich zanieczyszczenia, interpretuje mapy chemizmu i jakości wód podziemnych, ocenia podatność tych wód na zanieczyszczenia i określa zasady ich monitoringu i ochrony

3. KOMPETENCJE PERSONALNE I SPOŁECZNE:

K_K03 - potrafi odpowiednio określić harmonogram czynności oraz priorytety służące realizacji zadania badawczego

K_K04 - realizując geologiczne zadania badawcze umie zidentyfikować problemy i zaproponować właściwe sposoby ich rozwiązania

Zrealizowanie zadań praktycznych na ćwiczeniach oraz kolokwium końcowe - średnia z oceny kolokwium z ćwiczeń oraz oceny kolokwium z wykładu.