Geografia historyczno-polityczna Europy Środkowo-Wschodniej

fakultatywne

W ramach zajęć prowadzący omówi struktury geograficzno-polityczne, które w procesie dziejowym doprowadziły do współczesnego wyglądu i charakteru Europy Środkowo-Wschodniej. Studenci dowiedzą się, jaki wpływ na kształtowanie się regionu miały procesy społeczne, uwarunkowania religijne oraz wydarzenia polityczne. Dzięki temu lepiej zrozumieją dzisiejszą kondycję państw tej części świata.

w sali

Wykład ma na celu ukazanie Europy Środkowo-Wschodniej jako regionu o wyjątkowej złożoności, w którym przeszłość i teraźniejszość nieustannie się przenikają. Uczestnicy zyskają szeroką wiedzę o historyczno-politycznych fundamentach regionu oraz jego współczesnym znaczeniu na mapie Europy i świata.

Prowadzący przeprowadzi analizę procesów kształtowania się granic oraz układów politycznych w jednym z najbardziej złożonych i dynamicznych regionów świata. Europa Środkowo-Wschodnia, obejmująca kraje takie jak Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Rumunia, Ukraina, Białoruś czy państwa bałtyckie, przez wieki była areną starć interesów wielkich imperiów oraz przestrzenią, w której ścierały się różne kultury, religie i tożsamości narodowe. Prowadzący w czasie wykładu przedstawi interdyscyplinarną perspektywę, łącząc historię, geografię i politologię.

Pierwsza część wykładu skupiona będzie na historycznych procesach, które ukształtowały obecną mapę Europy Środkowo-Wschodniej. Omówione zostaną kluczowe wydarzenia, takie jak rozbiory Rzeczypospolitej Obojga Narodów, upadek imperiów Habsburgów, Osmanów i Romanowów, a także wpływ traktatu wersalskiego na powstanie nowych państw narodowych. Szczególna uwaga zostanie poświęcona roli Polski jako „pomostu” między Wschodem a Zachodem oraz znaczeniu regionu w kontekście europejskiego systemu bezpieczeństwa. Druga część wykładu będzie dotyczyć XX wieku – okresu dwóch wojen światowych, powstania i upadku ZSRR oraz konsekwencji zimnej wojny. Omówione zostaną koncepcje polityczne, takie jak „kordon sanitarny”, „Międzymorze” czy „Europa Karpat”, które odzwierciedlały różnorodne próby zabezpieczenia regionu przed dominacją potężnych sąsiadów. Przeanalizujemy także wpływ zmian ustrojowych po 1989 roku oraz proces integracji z Unią Europejską i NATO.

Wykład zakończy się analizą współczesnych wyzwań geopolitycznych. Zastanowimy się również, jak dziedzictwo historyczne wpływa na obecne strategie polityczne krajów regionu. Czy Europa Środkowo-Wschodnia może stać się stabilnym filarem Unii Europejskiej? Jakie szanse i zagrożenia wiążą się z jej geograficznym i politycznym położeniem?

Nakład pracy studenta: 2 ECTS = 2 × 25h = 50h (w bezpośrednim kontakcie 1,5 ECTS)

(N) – praca w bezpośrednim kontakcie z nauczycielem,

(S) – praca własna (samodzielna) studenta.

Zajęcia (wykład) = 30h (N)

• Konsultacje = 4h (N)

• Zaliczenie (praca kreatywna lub egzamin) = 2h (N)

• Przygotowanie (samodzielne) do egzaminu = 14h (S)

L. Boia, Dlaczego Rumunia jest inna?, Kraków 2020.

S. Cisek, Geohistoria. Rzecz o granicach Polski, 2022.

P. Lendvai, Węgrzy. Tysiąc lat zwycięstw w klęskach, Kraków 2019.

M. Wańkowicz, Na tropach Smętka, różne wydania.

J. Tomaszewski, Czechy i Słowacja, Warszawa 2008.

Po ukończeniu przedmiotu student:

Wiedza

1. Zna kluczowe wydarzenia historyczne kształtujące Europę Środkowo-Wschodnią, takie jak rozbiory, upadek imperiów czy zmiany po 1989 roku.

2. Rozumie pojęcia geopolityczne, takie jak „irredenta”, "kordon sanitarny", "Międzymorze" i "Europa Karpat".

3. Zna wpływ wielkich imperiów (Habsburgów, Osmanów, Romanowów) na kształtowanie granic i struktur politycznych regionu.

4. Ma świadomość współczesnych wyzwań i dynamiki regionu, w tym integracji z Unią Europejską i NATO oraz relacji z Rosją.

Umiejętności

1. Interpretuje mapy historyczne i polityczne regionu Europy Środkowo-Wschodniej.

2. Identyfikuje i ocenia zjawiska geopolityczne oraz ich wpływ na współczesne relacje międzynarodowe.

3. Formułuje argumenty i wnioski dotyczące historyczno-politycznych procesów w regionie.

4. Stosuje zdobytą wiedzę w dyskusjach o współczesnych wyzwaniach geopolitycznych, np. konflikcie na Ukrainie czy inicjatywie Trójmorza.

Kompetencje

1. Posiada umiejętność krytycznej oceny historycznych i współczesnych procesów politycznych z uwzględnieniem różnych perspektyw kulturowych i narodowych.

2. Ma świadomość znaczenia współpracy międzynarodowej dla stabilności i rozwoju Europy Środkowo-Wschodniej.

Wykład zakończony będzie testem składającym się z pytań zamkniętych. Zaliczenie przy zdobyciu co najmniej 60% punktów.

Brak.