Ziemia - środowisko człowieka: struktury, procesy, relacje

Zajęcia mają charakter konwersatorium. Ich celem jest zwrócenie uwagi na złożoność geografii, w której jej podstawy przyrodnicze, poprzez struktury, procesy i zjawiska są nierozerwalnie związane z człowiekiem, ze sferą społeczną i gospodarczą. Integralną część zajęć stanowi dyskusja, zarówno w części wykładowej zajęć, jak i w części organizowanej przez zespoły studentów (prezentacje ustalonych wcześniej zagadnień) koordynowana przez prowadzącego zajęcia. W toku dyskusji wspólnie poszukujemy tzw. "skojarzeń (matching) geograficznych", standardowych i niestandardowych struktur, zjawisk i procesów, których wzajemne powiązania są jawne i oczywiste lub (tylko pozornie) nie mają związku ze sobą, lecz w sumie składają się na relacje człowiek - środowisko i ukazują ich ogromną złożoność.

w sali

Wykład jest prowadzony od roku akademickiego 2018/2019 i stopniowo ewoluuje w miarę zdobywania nowych doświadczeń.Część wykładowa jest ilustrowana slajdami w ramach serii tematycznych prezentacji. Przykładowe zagadnienia omawiane i prezentowane w ten sposób, to: brzeg (morza, rzeki, jeziora), góry, piasek, itp. W toku wykładu/prezentacji są one rozwijane w formę drzewa skojarzeń geograficznych (matching, znany z teorii grafów) przy wydatnym udziale studentów, przejście od definicji do klasyfikacji (np. brzegów morskich), ich rozwoju (procesy rozwoju), ich roli (granice naturalne, administracyjne, granice zasięgu, szlaki migracji, strefy zbieractwa (paleolit europejski), miejsce działalności człowieka, budowy portów, rola w transporcie, miasta światowe. Także znaczenie w światowej, masowej turystyce, w rekreacji, medycynie itp.. Militarne znaczenie brzegów. Brzeg jako element tożsamości. Opcjonalnie: brzeg jako natchnienie artystów, poetów, itd.

Część wykładowa zajęć jest sekwencją prezentacji ilustrowanych slajdami, dotyczących wybranych zagadnień, stanowiących rodzaj pomostów pomiędzy różnymi działami geografii. Przykładowo są to: brzegi (morza, rzeki, jezior), góry, piasek - najpospolitsza skała luźna itp. Kolejne kroki to rozwijanie tych zagadnień (budowanie drzewa skojarzeń geograficznych), przy udziale studentów, a więc przejście do różnych definicji, klasyfikacji (ze względu na genezę, budowę, formy). Kolejnym krokiem jest rozwój (np. brzegów, rzeźby górskiej). Następnie omawiana jest rola brzegów morskich (granice, drogi migracji, strefy zbieractwa, rola w transporcie (kabotaż), miejsce budowy portów, miasta portowe, miasta światowe. Dalej jest przejście do znaczenia brzegów w turystyce, także światowej turystyce masowej, w rekreacji, medycynie, a także militarne znaczenie brzegów, brzeg jako natchnienie artystów, poetów, element tożsamości, itd. W przypadku gór drogi skojarzeń geograficznych są odmienne.

W toku poszczególnych wykładów studenci są proszeni o wskazywanie innych skojarzeń, które w następnym roku mają szansę być włączane do kanonu omawianych zagadnień.

Ten ogólny schemat, ze stosownymi zmianami wynikającymi z niepowtarzalności omawianych zagadnień, stosowany jest w przypadku wszystkich zagadnień omawianych w części wykładowej.

Druga część zajęć prowadzona jest głównie przez studentów pod pieczą prowadzącego zajęcia. Na początku semestru studenci są wprowadzeni w intencje prowadzącego zajęcia. Przedstawiony jest im zestaw 5 zagadnień do opracowania. Zainteresowani (chętni) studenci (2 osoby do każdego zagadnienia) przypisują się do opracowania konkretnego zagadnienia. Będą oni pełnili funkcję kapitanów 8-10-cio osobowych zespołów rozpracowujących poszczególne problemy wyznaczając lub aprobując konkretne zadania szczegółowe. Na zajęciach kapitanowie dokonują krótkiej prezentacji opracowanego zagadnienia przedstawiając jakąś tezę do dyskusji. Tekst wystąpienia (z literaturą przedmiotu), o objętości jednej strony standardowego maszynopisu (ok. 2000 znaków) oddają prowadzącemu zajęcia po ich zakończeniu). Zespół (jego połowa) broni tezy lub ją kwestionuje. Głosy są wcześniej przygotowane i zapisane (maksymalnie 1000 znaków z literaturą) i po zajęciach przekazane prowadzącemu. Słuchacze - wszyscy pozostali studenci, mogą zadawać pytania i wygłaszać komentarze zanotowane na kartkach i przekazane po zajęciach prowadzącemu. Teksty wystąpień są podstawą zaliczenia zajęć.

Większość godzin prowadzonych zajęć (przeciętnie 2/3) prowadzone jest w bezpośrednim kontakcie z prowadzącym zajęcia. W pozostałych godzinach prowadzący zajęcia uczestniczy w nich i koordynuje prace studenckie. Zmienną lecz trudną do oszacowania liczbę godzin zajmują konsultacje ze studentami.

Większość godzin prowadzonych zajęć (przeciętnie 60% z 45h)) prowadzone jest w bezpośrednim

kontakcie z prowadzącym zajęcia. W pozostałych godzinach prowadzący zajęcia uczestniczy w nich i

koordynuje prace studenckie. Zmienną lecz trudną do oszacowania liczbę godzin zajmują konsultacje

ze studentami.

Nakład pracy studenta: 2 ECTS = 2 x 30h = 60h (w bezpośrednim kontakcie 1 ECTS)

(N) – praca w bezpośrednim kontakcie z nauczycielem,

(S) – praca własna (samodzielna studenta).

Zajęcia (konwersatorium) = 45h (N)

Samodzielne przygotowanie do referatów i dyskusji 10h (S)

Samodzielne przygotowanie do zaliczenia przedmiotu 5h (S)

RAZEM ok. 60h

Nie ma publikacji bezpośrednio odnoszących się do problematyki poruszanej na wykładzie. Przydatna literatura to podręczniki akademickie z zakresu geografii fizycznej, geografii regionalnej i geografii społeczno-ekonomicznej. Przykładowo: T.H.Van Andel 1997, Nowe spojrzenie na starą planetę. Zmienne oblicze Ziemi, PWN Warszawa. A.M. Mannion, 2001, Zmiany środowiska Ziemi; Ph. A. Allen,2000, Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, PWN Warszawa; W. Iwańczak, K. Bracha (Red.), 2000, Człowiek i przyroda w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym, DiG Warszawa; J. Makowski, 1999, Zmiany zasięgu wilgotnych lasów równikowych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa; J. Makowski, 2018, Geografia fizyczna świata, PWN, Warszawa; J. Makowski, T. Wites (Red.) 2020, Geografia świata. Regiony, PWN, Warszawa.

Efekty kierunkowe: K_W02, K_W04, K_W11, K_W12, K_U01, K_U05, K_K03

Zasadniczym efektem uczenia się jest nabycie umiejętność dostrzegania relacji między różnymi elementami środowiska przyrodniczego (także zachodzącymi w nim procesami) a zróżnicowaną działalnością człowieka, a w szczególności:

- rozumienie procesów kształtujących litosferę, atmosferę, hydrosferę, pedosferę oraz biosferę oraz powiązań między nimi w różnych skalach, od lokalnej po globalną;

- rozumienie i poznanie znaczenia elementów i zasobów przyrody dla niezakłóconego jej funkcjonowania, dla bezpiecznego funkcjonowania człowieka;

rozumienie związków przyroda - człowiek (społeczeństwo);

- poznanie problemów przyrodniczych w różnych skalach od lokalnej po globalną a także znajomość ich genezy, rozwoju i potencjalnych następstw;

- poznanie zasad gospodarowania w przestrzeni geograficznej w różnych skalach, ład przestrzenny i jego zaburzenie;

- nabycie i doskonalenie umiejętności pracy w grupie - jej inspirowania i organizowania;

- uzyskana wiedza powinna pozwolić na trafny opis i rozwiązanie problemu badawczego.

- uzyskana wiedza powinna pozwolić opracować diagnozę stanu komponentów środowiska i ocenić następstwa ingerencji w nie człowieka.

Studenci znają intencje i oczekiwania prowadzącego zajęcia. Podstawa zaliczenia przedmiotu jest udział w prezentacji i dyskusji jednego z pięciu zagadnień, do opracowania którego zgłosili akces (2 osoby prowadzące - kapitanowie oraz załoga 8-10 studentów reprezentujący głosy pro i contra. Każdy głos, przygotowany na kartce, oddawany jest prowadzącemu zajęcia po zakończeniu spotkania ale nie później niż dzień przed następnymi zajęciami. Kapitanowie dokonują krótkiej prezentacji zagadnienia (15 do 20 minut) przedstawiając jakąś tezę do dyskusji (tekst wystąpienia do 2000 znaków z literaturą). Zespół (jego połowa) broni tezy. Druga połowa ja kwestionuje - głosy są wcześniej przygotowane (1000 znaków z literaturą) po zajęciach przekazane prowadzącemu. Słuchacze - wszyscy pozostali studenci, mogą zadawać pytania i wygłaszać komentarze notując je na kartkach i przekazywanych po zajęciach prowadzącemu. Teksty wystąpień są podstawą zaliczenia zajęć w 75%

Pozostałe 25 % to aktywność na zajęciach (pytania, komentarze).

W przypadku niepowodzenia może się odbyć egzamin ustny obejmujący tematykę konwersatorium.

Praktyki nie są przewidziane