Wprowadzenie do filozofii

Cel wykładu Wprowadzenie do filozofii jest zgodny z jego nazwą: jest nim wprowadzenie studentów studiów niefilozoficznych w podstawowe zagadnienia zachodniej myśli filozoficznej. Choć logika wykładu ma charakter chronologiczny, jego założenia nie opierają się na przekazie czysto historycznym. Postaci przeszłości funkcjonują tu raczej jako „zadania myślenia” dla człowieka współczesnego. Jednocześnie, w ramach wykłady przedstawione są ogólne ramy teoretyczne, stanowiące kontekst do analizy tekstów źródłowych w trakcie konwersatorium.

Wykład obejmuje wybrane zagadnienia z dziejów filozofii europejskiej począwszy od jej archaicznych początków, a skończywszy na filozofii najnowszej. Zarówno wybór zagadnień, jak i literatury przeprowadzony został zgodnie z kryterium współczesnego oddziaływania: na poziomie pojęć, metafor, jak i całych paradygmatów teoretycznych. Inaczej mówiąc: tematem zajęć są idee, które wciąż „pracują” we współczesnej świadomości (a niekiedy i zbiorowej podświadomości): nie tylko na poziomie stricte filozoficznym, ale i w szerszym, kulturowo-cywilizacyjnym kontekście. Choć tematem zajęć będą zagadnienia z mniej lub bardziej oddalonej przeszłości duchowego rozwoju Europy, ich sens nie wyczerpuje się w prezentacji historycznej. Polega on na poszerzeniu współczesnej samowiedzy o historyczny horyzont jej konstytucji.

Zagadnienia (opracowane z nadwyżką w stosunku do liczby wykładów, pewne zagadnienia mogą zostać rozwinięte a pewne pominięte):

1. Różnica między filozofią, a mitem, poezją i religią; grecka filozofia przyrody – pojęcia arche, logos, physis, kosmos;

2. Sokrates i sofiści – przełom humanistyczny w filozofii greckiej, intelektualizm etyczny i problem myślenia;

3. Platon – filozofia jako miłość mądrości, różnica między episteme i doxa, podstawy teorii idei, grecki ideał kalokagatii, miłość jako siła pedagogiczna;

4. Arystoteles – polemika z Platonem, etyka, rodzaje wiedzy: techne, phronesis, episteme.

5. Filozofia hellenistyczna: ramy historyczne, szkoły myślenia hellenizmu.

6. Późna starożytność, neoplatonizm. Augustyna koncepcja duszy, czasu i stworzenia. Relacja między filozofią i wiarą w średniowieczu. Scholastyka i późnośredniowieczny nominalizm.

7. Odpowiedź na nominalizm: Kartezjusz i świat nowożytny, problem pewności, sceptycyzm metodyczny, dualizm psychofizyczny;

8. Pascal i miejsce człowieka we wszechświecie, problem nieskończoności;

9. Hume – geneza przedmiotów rozumu, nauki o stosunkach między ideami a nauki o faktach, status poznawczy twierdzeń przyczynowo – skutkowych;

10. Kant – 4 pytania filozofii, przewrót kopernikański w filozofii, warunki możliwości nauki, rozum teoretyczny i praktyczny, oświecenie;

11. Hegel – struktura systemu, dialektyka panowania i niewoli jako podstawowa forma uspołecznienia, filozofia ducha absolutnego: relacja między religią, sztuką i filozofią;

12. Filozofia podejrzeń: (I) Marks: pojęcie materializmu, alienacja, filozofia Marksa jako postać heglizmu; (II) Nietzsche: wola mocy i wieczny powrót, koncepcja prawdy; (III) Freud: nieświadomość i tożsamość Ja.

13. Fenomenologia: Husserl: spór z psychologizmem, istota fenomenologii; Heidegger: pytanie o bycie, fenomenologiczna koncepcja człowieka;

14. Hermeneutyka: Hans-Georg Gadamer i Paul Ricoeur: rozumienie i hermeneutyka podejrzeń.

15. Antropologia filozoficzna i filozofia kultury: Ernst Cassirer, Arnold Gehlen, Helmuth Plessner.

16. Arendt – polityka jako antropologia, problem kondycji ludzkiej;

17. Elementy poststrukturalizmu: Foucault: archeologia i genealogia; zagadnienia relacji między wiedzą i władzą;

Literatura uzupełniająca

1) Giovanni Reale, Historia filozofii, tłum. E. Zieliński, t. 1-5, Lublin 1994-2002.

2) Werner Jaeger, Paideia. Kształtowanie człowieka greckiego, tłum. M. Plezia i H. Bednarek, Warszawa 2001.

3) Pierre Hadot, Filozofia jako ćwiczenie duchowe, tłum. P. Domański, Warszawa 2003.

4) Frederick Copleston, Historia filozofii, t. 1-9, tłum. różni, Lublin 1991-1998..

5) Richard H. Popkin, Historia filozofii zachodniej, tłum różni, Poznań, brw.

6) Bertrand Russell, Dzieje filozofii zachodu, tłum. A Lipszyc et. al., Warszawa 2000.

7) Seria Myśli i ludzie PIW

Student

1. potrafi scharakteryzować idee wybranych myślicieli a także kulturowy i historyczny kontekst powstania ich koncepcji;

2. potrafi wyjaśnić znaczenie pojęć omawianych w trakcie wykładu

3. potrafi wskazać rozwój i przekształcenia głównych idei filozoficznych;

zaliczenie pisemne