Rzymskie złoto rusza na północ - obieg złotych monet i złota rzymskiego w Barbaricum pod koniec starożytności

uzupełniające

w sali

Złoto odgrywało olbrzymią rolę w procesie formowania się elit barbarzyńskich oraz miało wpływ na dywersyfikację społeczeństwa. Elity, wywodzące się z klasy wojowników, wchodziły w posiadanie złota rzymskiego w różnych okolicznościach – na skutek rabunku, w wyniku płaconych trybutów czy w formie podarunków polityczno-dyplomatycznych od cesarzy rzymskich. Celem tych zajęć będzie przeanalizowanie przepływu złota z obszarów Cesarstwa do Barbaricum, wyjaśnienie przyczyn i okoliczności oraz zrozumienie jaką funkcję odgrywały złote monety i złoto w społecznościach barbarzyńskich u schyłku starożytności, w momencie powstawania pierwszych germańskich królestw w Europie.

Napływ złota rzymskiego do Barbaricum rozpoczął się już w poł. III w., kiedy Goci weszli w posiadanie olbrzymich łupów po klęsce Rzymian pod Abritus w 251 r. Kolejne fale napływały do Barbaricum już w Okresie Wędrówek Ludów, z jednej strony w wyniku najazdów Gotów na prowincje naddunajskie w 375 r., z drugiej zaś po rozpoczęciu najazdu Hunów. Barbarzyńcy wchodzili w posiadanie rzymskiego złota w wyniku wypłat trybutów, okupów, żołdów czy innych from of compensations. Złoto to jest zatem znajdowane na terenie całego Barbaricum w formie skarbów, w grobach czy jako znaleziska luźne.

Kolejną falę złota, jaka dotarła do Barbaricum, łączyć możemy z istnieniem w Italii Północnej państwa Ostrogotów i/lub Burgundów, powstałego na obszarach należących wcześniej do Cesarstwa Rzymskiego, nierzadko przy wsparciu cesarzy zachodnich. Skutkiem tych wydarzeń było pojawienie się olbrzymich ilości złota, w tym monet oraz medalionów rzymskich, w Skandynawii oraz na obszarach dzisiejszej Polski, zwłaszcza w północnej i środkowej części. Równie licznie złoto rzymskie znajdowane jest w Kotlinie Karpackiej, co poświadczają olbrzymie skarby solidów. W formie depozytów znajdowane są ponadto rzymskie medaliony, które zapewne znalazły się w posiadaniu Barbarzyńców jako podarunki natury politycznej jeszcze przed najazdami Hunów i zdeponowane kilkadziesiąt lat później, zapewne w wyniku lęku przed zbliżającym się ze wschodu zagrożeniem.

W trackie zajęć podjęta zostanie problematyka napływu złota rzymskiego do Barbaricum - chronologia, okoliczności napływu a także problematyka roli złota w społecznościach barbarzyńskich oraz w procesie tworzenia się germańskich elit.

1. Rola złota w procesie kształtowania się elit germańskich

2. Złote przedmioty w grobach książęcych, barok wielbarski

3. Abritus - Goci rabują skarbiec Trajana Decjusza

4. Cyrkulacja złota w IV w. jako wynik kontaktów Germanów pomiędzy Morzem Bałtyckim i Morzem Czarnym

5. Medaliony – geneza, symbolika i znaczenie wśród barbarzyńskich elit

6. Złoto i jego rola w społecznościach huńskich

7. Pierwsze skarby złota i późnorzymskich solidów w dorzeczu Wisły – okoliczności napływu

8. Solidy i złoto w zachodniej Skandynawii (medaliony i ich naśladownictwa)

9. Solidy i złoto we wschodniej Skandynawii – złoto jako zapłata dla najemników

10. Brakteaty i Guldgubber – produkcja, znaczenie, rozprzestrzenienie

11. Naśladownictwa solidów o skandynawskiej proweniencji

12. Grób Childeryka jako przykład „display of power”

13. Skarby złota z południowych wybrzeży Bałtyku – omówienie cyrkulacji złota

1. A. Bursche, K. Myzgin, Die Wurzeln des germanischen Münzwesens, w: B. Eriksen, A. Abeg-Wigg, R. Bleile, U. Ickerod (red.), Interaktion ohne Grenzen. Beispiele archäologischer Forschungen am Beginn des 21. Jahrhunderts, Schleswig 2017, 443-453.

2. A. Bursche, Złote medaliony rzymskie w Barbaricum: symbolika prestiżu i władzy społeczeństw barbarzyńskich u schyłku starożytności, Warszawa 1998.

3. A. Bursche, Die Rolle römischer Goldmedaillone in der Spätantike, w: W. Seipel (red.), Barbarenschmuck und Römergold. Der Schatz von Szilágysomlyó, Wien 1999, s. 39-53.

4. K. Myzgin, New Finds of Gold Coins of Magnentius from Ukraine: The Short Report, Notae Numismaticae/Zapiski Numizmatyczne, vol. XVII, 2022, 199-220.

5. P. Guest, Roman Gold and Hun Kings: the use and hoarding of solidi in the late fourth and fifth centuries, w: A. Bursche, R. Ciołek, R. Wolters (red.), Roman coins outside the Empire : ways and phases, contexts and functions : proceedings of the ESF/SCH Exploratory Workshop, Radziwiłł Palace, Nieborów (Poland), 3-6 September 2005, Wettern-Warszawa 2005, s. 295-307.

6. E. Kolnikova, Nález neskororímskych solidov v Bíni, okr. Nové Zámky, Numismatický sborník, vol. X, 1968, s. 5-50.

7. E. Kolnikova, K. Pieta, Spätrömische und völkerwanderungszeitliche Münzhorte und andere Münzfunde im nördlichen Karpatenbecken, w: M. Wołoszyn (red.), Byzantine Coins in Central Europe between the 5th and 10th Century, 2009, s. 117-132.

8. P. Prohaska, Ost- und weströmische Goldmünzen des 5. Jahrhunderts im Karpatenbecken, w: M. Wołoszyn (red.), Byzantine Coins in Central Europe between the 5th and 10th Century, 2009, s. 83-113.

9. V. Ivansevic, The circulation of Roman solidi in the 5th century in Moesia Prima and the Barbaricum, w: Z. Racz, G. Szenthe (red.), Attila's Europe? Structural transformation and strategies of succes in the European Hun period, 2021 Budapest, s. 519-536.

10. H. Horsnaes, Crossing boundaries. An Analysis of Roman Coins in Danish Contexts, 1: Finds from Sealand, Funen and Jutland. Publications of the National Museum, Copenhagen 2010.

11. H. Horsnaes, Crossing boundaries. An analysis of Roman coins in Danish contexts. 2: Finds from Bornholm, Copenhagen 2013.

12. A. Zapolska, The Hoard of Solidi from Karsibór in Western Pomerania, w: A. Bursche, J. Hines, A. Zapolska (red.), The Migration Period between the Oder and the Vistula, Leiden 2020, s. 542-565.

13. A. Bursche, A. Zapolska, Barbaric solidi and connections over the Baltic Sea in the Migration Period, Materiały Zachodniopomorskie, NS XVII, 2021, s. 345-375.

14. S. Fischer, Barbarous imitations in Scandinavian solidus hoards, Nordisk Numismatisk Årsskrift, NS 2, 2021, s. 9-41.

15. S. Fischer, From Italy to Scandinavia the Numismatic Record of the Fall of the West Roman Empire, w: E. Arslan, A. Carlie, Migrazioni nell’alto medioevo. Atti dell LXVI Settimana di studi, Spoletto 2019, s. 805-840.

16. S. Fischer, F. Lopez-Sanchez, Subsidies for the Roman West? The flow of Constantinopolitan solidi to the Western Empire and Barbaricum, Opuscula. Annual of the Swedish Institutes at Athens and Rome, vol. 9, 2016, s. 249-269.

17. A. Pesch, Shared Divine Imagery: Gold Bracteates, w: A. Bursche, J. Hines, A. Zapolska (red.), The Migration Period between the Oder and the Vistula, Leiden 2020, s. 411-433.

K_W01: ma pogłębioną wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii w systemie nauk oraz jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej

K_W02: zna szczegółowe pojęcia i terminologię stosowaną w archeologii

K_W03: ma rozszerzoną wiedzę w zakresie opisu, analizy i interpretacji źródeł archeologicznych

K_W04: ma uporządkowaną i podbudowaną teoretycznie wiedzę obejmującą kluczowe zagadnienia archeologii, obejmującą terminologię, teorie i metodologię

K_W08: ma uporządkowaną wiedzę o rozwoju człowieka oraz jego głównych strategiach adaptacji do różnych warunków środowiskowych

K_W09: ma uporządkowaną, pogłębioną wiedzę z zakresu metod oraz technik dokumentacji źródeł archeologicznych

K_W11: ma szczegółową wiedzę o najważniejszych osiągnięciach i głównych kierunkach rozwoju archeologii

K_W12: zna i rozumie zaawansowane metody analizy oraz interpretacji problemów badawczych z zakresu archeologii, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych

K_W13: zna i rozumie zaawansowane metody analizy i interpretacji informacji zawartych w publikacjach naukowych

K_W14: zna i rozumie zaawansowane metody analizy rozmaitych wytworów dawnych społeczności z wykorzystaniem metod stosowanych w naukach ścisłych i naukach o życiu

K_U01: potrafi wyszukiwać, analizować, selekcjonować i wykorzystywać informacje o źródłach archeologicznych i ich kontekście z wykorzystaniem literatury i mediów elektronicznych, oraz poddawać je krytyce i twórczej interpretacji

K_U02: potrafi samodzielnie rozpoznawać, analizować, wykorzystywać, klasyfikować i interpretować źródła archeologiczne dobierając właściwe metody analityczne, dokonując krytycznej analizy i twórczej interpretacji

K_U03: potrafi kreatywnie wykorzystywać istniejące metody i techniki, przystosowując je do potrzeb wynikających ze specyfiki badanych zagadnień

K_U06: potrafi samodzielnie analizować i interpretować różne rodzaje artefaktów i ekofaktów, łącznie z uwzględnieniem ich kontekstu, z zastosowaniem najnowszych osiągnięć badawczych w celu określenia ich znaczenia i oddziaływania w procesie społeczno-kulturowym

K_U07: potrafi wykrywać złożone zależności między artefaktami i ekofaktami a dawnymi procesami kulturowymi

K_U09: potrafi dokonać doboru metody prezentacji wyników swoich badań, wykorzystując także zaawansowane metody informacyjno-komunikacyjne

K_U11: potrafi prezentować wyniki badań w formie pisemnej, posługując się specjalistycznym językiem naukowym i właściwą dla archeologii terminologią.

K_U12: potrafi prezentować wyniki badań w formie wystąpień ustnych, posługując się specjalistycznym językiem naukowym i właściwą dla archeologii terminologią.

K_U18: potrafi zaplanować i organizować pracę w zakresie badań naukowych

K_U19: potrafi prawidłowo określać priorytety służące realizacji własnego lub zleconego zadania badawczego

K_K01: jest gotów do wykorzystywania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz jest świadomy konieczności konfrontowania jej z opiniami ekspertów

K_K02: jest gotów do uznania istotnego znaczenia artefaktów, ekofaktów i źródeł pisanych jako elementów dziedzictwa kulturowego ludzkości

K_K03: jest gotów do oceny niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka

K_K04: jest gotów do krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych i ma świadomość wieloaspektowości interpretacji

K_K05: jest gotów do wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka

Egzamin końcowy na ocenę