Ceramika naczyniowa jako źródło archeologiczne

uzupełniające

w sali

Podstawowym celem tych zajęć jest zapoznanie słuchaczy z możliwościami badań

dawnych procesów historycznych na podstawie jednego z najważniejszych źródeł

archeologicznych jakim jest ceramika naczyniowa.

Zajęcia składają się z dwóch bloków tematycznych.

Blok pierwszy dotyczy zagadnień wstępnych: terminologii, podstawowej problematyki

badawczej, rodzaju źródeł, stanu ich zachowania i metodyki badań.

W tej części zajęć ceramika naczyniowa będzie omawiana jako źródło bezpośrednie w

badaniach historycznych dotyczących takich zagadnień jak: rozwój garncarstwa i innych

zjawisk kulturowych z tym związanych.

W bloku drugim ceramika naczyniowa zostanie ujęta jako źródło pośrednie w badaniach

o szerszym zakresie tematycznym obejmującym historię gospodarczą i polityczną a

zjawiska kulturowe z tym związane będą umieszczone w szerszym kontekście

historycznym. Dzięki temu ceramika naczyniowa posłuży nam do śledzenia kontaktów

politycznych, gospodarczych i kulturowych, rekonstrukcji struktur społecznych, ich

wiedzy, wierzeń, istotnych aspeków życia codziennego takich jak: dieta, sposób

przechowywania i przygotowywania pożywienia. Istotną kwestią badawczą jest też

ustalenie roli garncarza w danej społeczności, za którą kryje się zapotrzebowanie na

naczynia z gliny i ich wartość materialna.

Tematy zajęć

Blok I

1. Wprowadzenie. Zagadnienia wstępne.

2. Ceramika naczyniowa jako obiekt badań. Metodyka badań.

3. Surowiec i technologia.

4. Formy naczyń.

5. Ornamentyka. Inne znaki na powierzchni naczyń.

Blok II

6. Funkcja naczyń w życiu codziennym.

7. Funkcja naczyń w gospodarce i handlu.

8. Funkcja naczyń w życiu pozagrobowym.

9. Naczynia kultowe i naczynia o specjalnym przeznaczeniu.

10. Ceramika naczyniowa jako źródło do poznawania historii politycznej i gospodarczej.

11. Ceramika naczyniowa jako źródło w badaniach społecznych.

12. Ceramika naczyniowa jako materiał wykorzystywany wtórnie.

13. Ceramika naczyniowa jako czynnik datujący.

14. Zaliczenia.

15. Co nowego w badaniach ceramiki naczyniowej? Podsumowanie.

Cooper Emmanuel, A History of World Pottery, New York 1981.

Hołubowicz Włodzimierz, Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi, Toruń

1950.

Hunt Alice, The Oxford Handbook of Archaeological Ceramic Analysis, Oxford University

Press, 2016.

https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199681532.001.0001

Orton Clive, Hughes Michael, Pottery in Archaeology, London, 2014.(online)

https://doi.org/10.1017/CBO9780511920066

Rice Prudence M., Pottery Analysis, Second Edition, A Sourcebook, Chicago, 2015.

Podany spis literatury zostanie uzupełniony w trakcie ralizacji programu zajęć.

Wiedza – absolwent zna i rozumie

K_W01 - zna szczegółowe pojęcia i terminologię stosowaną w ceramologii.

K_W06 – ma szczegółową, specjalistyczną wiedzę o wybranych problemach badawczych

dotyczących badań ceramiki naczyniowej obejmujących terminologię, teorie badawcze,

metodologię i metodykę badań.

K_W08 – ma uporządkowaną wiedzę o rozwoju garncarstwa i jego roli w kulturze na

różnych obszarach i w różnych okresach chronologicznych.

K_W11- ma szczegółową wiedzę o najważniejszych osiągnięciach i głównych kierunkach

rozwoju ceramologii i o znaczeniu tej gałęzi nauki w badaniach archeologicznych i

historycznych.

Ponadto ma świadomość:

że badania z zakresu ceramologii mają charakter badań interdyscyplinarnych

i że stanowiska archeologiczne są potencjalnie bogatym źródłem informacji o dawnych

społeczeństwach na podstawie rozwoju garncarstwa.

Umiejętności – absolwent potrafi:

K_U01 – wyszukiwać, analizować, selekcjonować i wykorzystywać informacje o źródłach

związanych z badaniami nad ceramiką naczyniową i o ich kontekście z wykorzystaniem

literatury i mediów elektronicznych oraz poddawać je krytyce i twórczej interpretacji.

K_U02 - samodzielnie rozpoznawać, analizować, wykorzystywać, klasyfikować i

interpretować źródła archeologiczne związane z badaniami nad ceramiką naczyniową

dobierając właściwe metody analityczne, dokonując ich krytycznej analizy i twórczej

interpretacji.

K_U03 – kreatywnie wykorzystywać istniejące metody i techniki przystosowując je do

potrzeb wynikających ze specyfiki badanych zagadnień garncarstwa w przeszłości.

K_U07 – wykrywać złożone zależności między artefaktami i ekofaktami a dawnymi

procesami społecznymi, których wynikiem jest garncarstwo.

Kompetencje społeczne - absolwent jest gotów do:

K_K01 – wykorzystywania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz do

konfrontowania jej z opiniami ekspertów.

K_K02 – uznania istotnego znaczenia artefaktów, ekofaktów, źródeł pisanych,

ikonograficznych i etnograficznych oraz wynikających z archeologii doświadczalnej

związanych z garncarstwem jako elementów dziedzictwa kulturowego ludzkości.

K_K03 – oceny niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych jakimi są naczynia

gliniane i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka, w tym poznawania dawnych

społeczności i ich kontekstu politycznego, gospodarczego i kulturowego.

K_K04 – krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych

związanych z garncarstwem i ma świadomość ich wieloaspektowej interpretacji

K_K05 – wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury

kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia

przeszłości człowieka, w tym historii kultury. Garncarstwo jest częścią kultury.

K_K06 – upowszechniania wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego, w tym historii

garncarstwa dawnych społeczeństw i podkreślania jej znaczenia dla zrozumienia

procesu przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych od czasów

najdawniejszych do współczesności.

K_K07 – krzewienia wiedzy na temat odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa

kulturowego.

K_K08 – inicjowania współpracy ze społeczeństwem w zakresie prowadzonych prac

archeologicznych, w tym badań dawnych społeczeństw na podstawie ceramiki

naczyniowej.

K_K11 – propagowania problematyki etycznej związanej z rzetelnością i uczciwością

naukową oraz przyjmowania odpowiedzialności za trafność podejmowania decyzji w

trakcie pozyskiwania źródeł archeologicznych, które mogą być podstawą źródłową

historii garncarstwa.

K_K12 – uznania i poszanowania różnych punktów widzenia determinowanych różnym

podłożem kulturowym w badaniach archeologicznych nad rozwojem garncarstwa.

K_K16 – jest gotów do rozwijania dorobku archeologii, w tym historii garncarstwa i jego

roli w badaniach przeszłości i podtrzymywania etosu zawodu archeologa.

Konwersatorium kończy się zaliczeniem na ocenę. Podstawą zaliczenia jest obecność na

zajęciach, wykonanie poprawnie co najmniej trzech zadań polegających na pracy

z materiałem i zdany sprawdzian końcowy.

Sprawdzian odbędzie się w formie pisemnej w trybie stacjonarnym.