Dzieje człowieka - kultura, biologia, środowisko

uzupełniające

mieszany: w sali i zdalnie

Zajęcia mają na celu przybliżenie tematyki dotyczącej ewolucji człowieka, od pierwszych form dwunożnych i wyprostowanych (m.in. Ardipithecus) aż do pojawienia się i rozprzestrzenienia się człowieka współczesnego i początków cywilizacji, czyli okresu mniej więcej obejmujących ostatnie sześć milionów lat.

Wspomniane zagadnienia będą omawiane z dwóch, zasadniczych perspektyw: antropologicznej – dr Wiesław Więckowski oraz archeologicznej – dr Michał Przeździecki.

Pozwoli to słuchaczom na uzyskanie względnie pełnej i komplementarnej wiedzy obejmującej zarówno kwestie stricte biologiczne jak i kulturowe.

W pierwszej kolejności zostaną zaprezentowane znaleziska szczątków form przedludzkich (zwłaszcza australopiteków), pierwszych przedstawicieli rodzaju Homo (Homo habilis/rudolfensis i Homo ergaster/erectus), późniejszych przodków neandertalczyka i złowieka współczesnego – Homo heidelbergensis. Na zakończenie zaprezentowane zostaną znaleziska europejskie – neandertalczyków, i te związane z człowiekiem współczesnym, jego pojawieniem się w Afryce, zasiedleniem całego Starego Świata. Będą dyskutowane problemy z którymi boryka się interpretacja procesu ewolucji, pochodzenie (prawdopodobny przodek), czy charakterystyczna morfologia każdej z form. Poddane dyskusji zostaną główne nurty debaty dotyczącej ewentualnej odrębności gatunkowej, z uwzględnieniem osiągnięć paleogenetyki, czy kwestii rozprzestrzenienia się i przystosowań do klimatu.

W kontekście drugiego z przywołanych wątków omówione zostaną takie zagadnienia jak: zasięg geograficzny poszczególnych form, model społeczno-gospodarczy, kwestia pojawienia się narzędzi i tzw. „zachowań ludzkich”, pozostałości kultury materialnej, czy początki kultura duchowej; to ostatnie przede wszystkim u neandertalczyków, w tym kwestia istnienia pochowków i sztuki, a także później – w górnym paleolicie, także u człowieka współczesnego. Oddzielnie rozpatrzony zostanie problem współegzystencji oraz ewentualnych kontaktów pomiędzy neandertalczykiem i człowiekiem współczesnych, a także wciąż nierozstrzygniętej – zarówno w świetle danych archeologicznych, antropologicznych jak i genetycznych – zagadki wyginięcia neandertalczyka.

Literatura będzie dyskutowana przed wprowadzeniem nowej tematyki.

DUNBAR R., 2016, Człowiek biografia, Kraków.

LEWIN R., 2002, Wprowadzenie do ewolucji człowieka, Warszawa.

PAABO S., 2015, Neandertalczyk w poszukiwaniu zaginionych genomów, Warszawa.

Po ukończeniu zajęć student:

- potrafi scharakteryzować i określić ramy przestrzenno-chronologiczne najważniejszych zjawisk paleoantropologicznych ostatnich sześciu milionów lat, a także zjawiska kulturowe składające się na definicję dolnego i środkowego paleolitu;

- zna przewodnie formy zabytków charakterystyczne dla kultur paleolitu dolnego, środkowego i wczesnej fazy paleolitu górnego;

- ma podstawową wiedzę w zakresie zmian klimatyczno-środowiskowych w okresie plejstocenu oraz ich wpływu na rozwój funkcjonujących wówczas społeczności.

- ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w badaniach nad środkowym okresem epoki kamienia.

- ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w badaniach nad filogenezą człowieka;

- rozpoznaje i potrafi scharakteryzować formy człowieka żyjące w ciągu ostatnich dwóch milionów lat

- zna podstawowe zasady doboru oraz krytycznej oceny informacji zawartych w publikacjach naukowych dotyczących;

- rozumie problematykę etyczną związaną z rzetelnością i uczciwością naukową w badaniach nad epoką kamienia i filogenezą człowieka;