Świat w dobie rewolucji neolitycznej

obowiązkowe

w sali

Konwersatorium stanowi integralną część zajęć realizowanych w ramach specjalności z zakresu „Epoki kamienia i epoki brązu”. Świat w dobie rewolucji neolitycznej to panel specjalistyczny, którego celem jest szczegółowe zapoznanie słuchaczy z problematyką początków rozwoju neolitu na obszarze Bliskiego Wschodu oraz ekspansji pierwszych rolników na tereny Europy.

Zajęcia są częścią profilu specjalizacyjnego z zakresu epoki kamienia i epoki brązu. Celem konwersatorium jest szczegółowe zapoznanie słuchaczy z najważniejszymi zagadnieniami dotyczącymi początków rozwoju neolitu na obszarze Bliskiego Wschodu oraz ekspansji pierwszych rolników na tereny Europy. W ramach zajęć omawiane są następujące zagadnienia:

1. Pojęcie neolitu. Definicja neolitu oraz kryteria gospodarczo-społeczne i technologiczne omawianego okresu.

2. Chronologia i periodyzacja neolitu. Podział neolitu Bliskiego Wschodu oraz Europy, kryteria chronologiczne i kulturowe.

3. Geneza gospodarki wytwórczej. Pierwotne teorie dotyczące transformacji gospodarczej a wyniki najnowszych badań. Zmiany klimatyczne i środowiskowe na obszarze Żyznego Półksiężyca oraz ich znaczenie dla procesu neolityzacji.

4. Ceramika. Geneza pierwszych kultur ceramicznych. Charakterystyka najstarszych form ceramiki naczyniowej na Bliskim Wschodzie. Technologia produkcji naczyń ceramicznych.

5. Neolit Bliskiego Wschodu. Baza źródłowa, główne jednostki taksonomiczne i ich charakterystyka, problemy badawcze.

6. Neolit Europy. Dyfuzja neolitu na obszar Europy południowej – przyczyny, przebieg, znaczenie. Najstarsze stanowiska neolitu europejskiego.

7. Główne jednostki taksonomiczne neolitu Europy.

8. Pierwsi rolnicy na Niżu. Ekspansja kultur naddunajskich. Początki neolitu na ziemiach polskich.

9. Człowiek i środowisko w neolicie. Strategie gospodarcze społeczności neolitycznych na Bliskim Wschodzie i w Europie.

10. Osadnictwo i budownictwo. Zmiany struktury osadniczej. Zróżnicowanie form i technik budownictwa.

11. Kultura duchowa. Wierzenia, sztuka i obrządek pogrzebowy społeczności neolitycznych.

12. Kultura materialna. Rodzaje surowców i ich wykorzystanie. Nowinki technologiczne neolitu. Charakterystyka najważniejszych źródeł ruchomych z obszaru Bliskiego Wschodu i Europy.

13. Paraneolit. Charakterystyka zjawiska, główne jednostki taksonomiczne.

14. Późny neolit środkowoeuropejski. Krąg kultur z ceramiką sznurową, oddziaływania KPDZ.

15. Schyłek społeczności neolitycznych i początki wczesnobrązowej cywilizacji środkowoeuropejskiej.

Akkermans P. M. M. G., Schwartz G. M., 2003, The Archaeology of Syria. From complex hunter-gatherers to early urban societies (c. 16000 – 300 BC). Cambridge World Archaeology, Cambridge University Press.

Aurenche O., Kozłowski S. K., 1999, La Naissance du Neolithique au Proche Orient ou Le Paradis Perdu, Paris.

Banffy E. (ed.), 2013, The Early Neolithic in the Danube-Tisza Interflve: Archaeologua Central European Series 7. BAR International Series, No 2584.

Bieliński P., 1985, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma, PWN Warszawa.

Düring B. S., 2011, The Prehistory of Asia Minor. From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies. Cambridge University Press.

Kaczanowski P., Kozłowski J.K., 1998, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w), Wielka historia Polski, t.1.

Kozłowski S. K., Aurenche O., 2005, Territories, Boundaries and Cultures in the Neolithic Near East. BAR International Series, No 1362.

Kujit I. (ed.), 2000, Life in Neolithic Farming Communities. Social Organization, Identity, and Differentation. Kulwer Academic / Plenum Publishers.

Luca S. A. and Suciu C. (ed.), 2011, The First Neolithic Sites in Central/South-East European Transect. Volume II: Early Neolithic (Starčevo-Criş) Sites on the Territory of Romania. BAR International Series, No 2188.

Perlès C., 2001, The Early Neolithic in Greece, Cambridge World Archaeology.

Schmidt K., 2010, Budowniczowie pierwszych świątyń, PIW Warszawa.

Simmons A. H., 2010, The Neolithic Revolution in the Near East. Transforming the Human Lanndscape. University of Arizona Press, Tucson.

Śliwa J., Ostrowski J. A., 2005, Wielka historia świata. Tom 2. Stary i Nowy Świat. Od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego.

Urbańczyk P. (ed.) The Past Societies. Polish Land from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages. Vol. 2. 5500 – 2000 BC, Piotr Włodarczak ed.

Wiedza: absolwent zna i rozumie

miejsce archeologii pradziejowej młodszej epoki kamienia w systemie nauk, społeczno-kulturową przeszłość człowieka oraz jej specyfikę przedmiotową i metodologiczną (K_W01)

podstawowe pojęcia i terminologię stosowane w archeologii pradziejowej (K_W02)

szczegółowe dane o społecznościach neolitycznych, obejmujące terminologię, teorie i metodologię z zakresu archeologii pradziejowej (K_W05)

ogólne powiązania archeologii młodszej epoki kamienia z innymi dziedzinami oraz dyscyplinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych i ścisłych (K_W06)

ogólnie główne kierunki rozwoju i najważniejsze nowe osiągnięcia w zakresie archeologii neolitu (K_W08)

podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwych dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych w zakresie archeologii neolitu (K_W09)

podstawowe dane o rozwoju człowieka w okresie neolitu oraz o jego głównych strategiach adaptacji do różnych warunków środowiskowych (K_W014)

Umiejętności: absolwent potrafi

posługiwać się podstawowymi pojęciami badawczymi i ujęciami teoretycznymi właściwymi dla archeologii neolitu (K_U09)

rozpoznawać różne rodzaje wytworów kultury materialnej okresu neolitu, łącznie z kontekstem oraz właściwie je dokumentować i przeprowadzać ich krytyczną analizę i interpretację (K_U10)

wykrywać proste zależności między artefaktami a dawnymi procesami kulturowymi i społecznymi w neolicie (K_U13)

Kompetencje społeczne: absolwent jest gotów do

wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności z zakresu neolitu oraz jest świadomy konieczności konfrontowania ich z opiniami ekspertów (K_K01)

uznania istotnego znaczenia pozostałości materialnych młodszej epoki kamienia jako elementu dziedzictwa kulturowego ludzkości (K_K02)

docenienia niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka (K_K03)

krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych młodszej epoki kamienia ze świadomością wieloaspektowości interpretacji (K_K04)

wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i jej złożoności, ze świadomością potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka w okresie neolitu (K_K05)

podkreślania znaczenia dziedzictwa kulturowego ludzkości dla rozumienia procesu przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych okresu neolitu (K_K06)

Zajęcia są obowiązkowe, a obecność na nich jest warunkiem dopuszczenia do zaliczenia. Dopuszczalne są maksymalnie dwie nieobecności nieusprawiedliwione w semestrze. Osoby, które nie wykażą się wymaganą frekwencją nie będą klasyfikowane.

Podstawą zaliczenia są dwa kolokwia cząstkowe, pisemne, realizowane po zakończeniu omawiania określonych zagadnień:

1. Początki neolityzacji na Bliskim Wschodzie i neolit Europy południowej.

2. Neolit Niżu Środkowoeuropejskiego.

Warunkiem zaliczenia jest uzyskanie min. 60% pozytywnych odpowiedzi z każdego w wyżej wymienionych zagadnień.

Ocena końcowa z przedmiotu stanowi średnią arytmetyczną wyników uzyskanych z kolokwiów cząstkowych.