Problematyka tożsamości w literaturze i innych kontekstach

monograficzne

zdalnie

W ramach wykładu o tematyce społecznej zatytułowanego Jednostka i społeczeństwo. Problematyka tożsamości w literaturze i innych kontekstach zagadnienia tożsamości jednostkowej i zbiorowej zostaną usytuowane wobec kategorii takich jak: migracja (i jej odmiany), wojna, wielokulturowość, pograniczność, wielojęzyczność, dyskurs, czas, pamięć, stawanie się, heterodoksja, media, ciało, hybrydyczność, tabu i ujęte w formule: tożsamość versus różnica. Główne cele wykładu to poszerzenie wiedzy studentów na temat istotnych zjawisk i mechanizmów życia społecznego reprezentowanych w literaturze i uobecniających się w innych kontekstach, prezentacja złożoności przebiegu procesów samoidentyfikacji jednostki i identyfikacji jednostki z grupą, pogłębienie rozumienia specyfiki i dynamiki napięć jakie, rodzą się w relacji jednostki i społeczeństwa.

W ramach wykładu o tematyce społecznej zatytułowanego Jednostka i społeczeństwo. Problematyka tożsamości w literaturze i innych kontekstach zagadnienia tożsamości jednostkowej i zbiorowej zostaną usytuowane wobec kategorii takich jak: migracja (i jej odmiany), wojna, wielokulturowość, pograniczność, wielojęzyczność, dyskurs, czas, pamięć, stawanie się, heterodoksja, media, ciało, hybrydyczność, tabu i ujęte w formule: tożsamość versus różnica. Główne cele wykładu to poszerzenie wiedzy studentów na temat istotnych zjawisk i mechanizmów życia społecznego reprezentowanych w literaturze i uobecniających się w innych kontekstach, prezentacja złożoności przebiegu procesów samoidentyfikacji jednostki i identyfikacji jednostki z grupą oraz pogłębienie rozumienia specyfiki i dynamiki napięć jakie, rodzą się w relacji jednostki i społeczeństwa. W toku refleksji nad kolejnymi tematami istotnym materiałem egzemplifikacyjnym stanie się literatura piękna nie tylko ze względu na zawarte w niej obserwacje o charakterze protosocjologicznym i protopsychologicznym, lecz także z uwagi na wpisane w nią za pośrednictwem stylu artystycznego unikalne punkty widzenia, których uwzględnienie pozwoli na bardziej zniuansowaną problematyzację omawianych kwestii. W punkcie wyjścia rozważań nad wskazanymi zagadnieniami dookreślone zostaną różnice metodologiczne w podejściu do tematyki społecznej w ramach refleksji o charakterze literaturoznawczym, socjologicznym i psychologicznym oraz omówiony odmienny status przedmiotu badań wskazanych dyscyplin.

Zakres tematyczny:

1. Jednostka i społeczeństwo w literaturze i innych kontekstach ‒ wprowadzenie (status przedmiotu badań, problemy metodologiczne, funkcje zróżnicowanych ujęć i ujęć interdyscyplinarnych);

2. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus migracja;

3. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus wojna;

4. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus wielokulturowość;

5. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus pograniczność;

6. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus wielojęzyczność;

7. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus dyskurs;

8. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus czas;

9. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus pamięć;

10. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus stawanie się;

11. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus heterodoksja;

12. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus media;

13. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus ciało;

14. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus hybrydyczność;

15. Tożsamość jednostkowa i zbiorowa versus tabu.

Wybrane opracowania:

Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, red. Godlewski Grzegorz, Kolankiewicz Leszek, Mencwel Andrzej, Pęczak Mirosław, Warszawa 1998.

Aronson Elliot, Aronson, Joshua, Człowiek istota społeczna, tłum. Małgorzata Guzowska, Warszawa 2020.

Aronson Elliot, Wilson Timothy D, Akert Robin M., Psychologia społeczna, tłum. Joanna Gilewicz, Poznań 2012.

Assmann Aleida, Cztery formy pamięci, w: Assmann Aleida, Między historią a pamięcią. Antologia, tłum. Sidowska Krystyna, Warszawa 2013.

Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, Tekstologia, Warszawa 2009.

Bauman Zygmunt, Jak stać się obcym i jak przestać nim być [w:] Bauman Zygmunt, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000.

Boski Paweł, Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej, Warszawa 2010.

Boski Paweł, Boski, Jarymowicz Maria, Malewska-Peyre Hanna, Tożsamość a odmienność kulturowa, Warszawa 1992.

Canclini Nestor Garcia, Hybrid Cultures. Stategies for Entering and Leaving Modernity, Minneapolis–London 1995.

Connerton Paul, Seven types of forgetting, “Memory Studies” 2008, no. 1,

Durkheim Émile, Elementarne formy życia religijnego, Warszawa 1994.

Durkheim Émile, Zasady metody socjologicznej, Warszawa 2000.

Duszak Anna, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa 1998.

Eriksen Thomas Hylland, Tyrania chwili. Szybko i wolno płynący czas. w erze informacji, tłum. Grzegorz Sokół. Warszawa 2002.

Etniczność – tożsamość – literatura. Zbiór studiów, red. Bukowiec Paweł, Siewior Dorota Kraków 2010.

Dąbrowski Mieczysław, Swój/ Obcy/Inny. Z problemów interferencji i komunikacji międzykulturowej, Izabelin 2001 (rozdział I i II).

Fiut Aleksander, Pusta tożsamość [w:] Na pograniczach literatury, red. Jarosław Fazan, Krzysztof Zajas, Kraków 2012.

Foucault Michel, Porządek dyskursu, Gdańsk 2002.

Giddens Anthony, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. Alina Szulżycka, Warszawa 2001.

Giddens Anthony, Sutton Philip W. , Socjologia, tłum. Paweł Tomanek, Alina Szulżycka, Olga Siara, Warszawa 2012.

Jakóbczyk Adrianna, Bohater liminalny. O tożsamości na skrzyżowaniu kultur, "Tekstualia" 2017, nr 4 (51).

Karpiński Jakub, Literatura jako źródło socjologiczne, „Teksty”, 5/6 (35/36).

Kasperski Edward, Wstęp do antropologii literatury, Pułtusk-Warszawa 2006.

Kasperski Edward, Studium metodologii, w: Kasperski Edward, Metody i metodologia (metodologia ogólna, nauki humanistyczne, wiedza o literaturze), red. Ż. Nalewajk, Warszawa 2017.

Kasperski Edward, Między poetyką i antropologią postaci, w: Postać literacka. Teoria i historia, red. Edward Kasperski, Brygida Pawłowska-Jądrzyk (współred.), Warszawa 1998.

Kellman Steven, The Translingual Imagination, Lincoln–London 2000.

Krawczak Ewa, Literatura i społeczeństwo. Wokół problematyki socjologii literatury, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio I: Philosophia, Sociologia, vol. XXVI, 4, 2001.

Mead George, Umysł, osobowość i społeczeństwo, Warszawa 1975.

Migracja. Uchodźstwo. Wielokulturowość. Zderzenie kultur we współczesnym świecie, red. Danuta Lalak, Warszawa 2007.

Lepenies Wolf, Trzy kultury. Socjologia między literaturą a nauką, Poznań 1997.

Marecki Piotr, Strategie subwersywne w polskiej literaturze XXI wieku, "Teksty Drugie" 2012, nr 6.

Matsumoto David, Juang Linda, Kultura, język, komunikacja, w: Matsumoto David, Juang Linda, Psychologia międzykulturowa, Gdańsk 2009.

Mencwel A. [red.], W kręgu socjologii literatury, Warszawa 1974.

Nalewajk Żaneta, Czas pośpiechu, czas nadmiaru, czas zmiany. Przemiany formalno-gatunkowe w prozie polskiej po 1989 roku a media, w: Sekundy (i) epoki. Czas w literaturze polskiej po 1989 roku, red. Ż. Nalewajk przy współpracy M. Mips, Warszawa 2013.

Nalewajk Żaneta, Topos wygnania. Wittlin, Gombrowicz, Miłosz wobec tradycji romantycznych, w: Romantyzm Drugiej Wielkiej Emigracji, red. Ż. Nalewajk, red. prowadzące: M. Nabiałek, M. Mips, J. Jastrzębska, Warszawa 2012.

Nalewajk Żaneta, W stronę perspektywizmu. Problematyka cielesności w prozie Brunona Schulza i Witolda Gombrowicza, Gdańsk 2010.

Ong Walter Jackson, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, tłum. Japola Józef, Warszwa 2011.

Pageaux Daniel-Henri, Multiculturalisme et interculturalité, w: Pageaux Daniel-Henri, Littératures et cultures en ialogue, essais réunis, annotés et préfacés par S. Habchi, Paris 2007.

Pareto Vilfred, Uczucia i działania, 1994.

Pawluczuk Włodzimierz, Wierszalin. Reportaż o końcu świata, Warszawa 1983.

Ronduda Łukasz, Strategie subwersywne w sztukach medialnych, Kraków 2006.

Sartre Jean-Paul, Czym jest literatura, Warszawa 1968.

Sawicka Grażyna, Konwencja a tabu językowe, Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 3151, t. 21.

Simmel George, Pisma socjologiczne, Warszawa 2008.

Szacka Barbara, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.

Szacki Jerzy, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2002.

Sztompka, Piotr, Słownik socjologiczny. 100 pojęć. Kraków 2020.

Sztompka Paweł, Socjologia. Wykłady o społeczeństwie, Kraków 2021.

Tożsamość w czasach zmiany. Rozmowy w Castel Gandolfo, red. Krzysztof Michalski, Kraków 1995.

Weber Max, Szkice z socjologii religii, Warszawa 1995.

Welsch Wolfgang, Transculturality – the Puzzling Form of Cultures Today, w: Spaces of Culture: City, Nation, World, red. M. Featherstone’a, S. Lasha, London 1999.

Wojciszke Bogdan, Psychologia społeczna, Warszawa 2011.

Znaniecki Florian, Wstęp do socjologii, Warszawa 1988.

Egzemplifikacja literacka omawianych zagadnień zaczerpnięta zostanie zarówno z klasyki literatury polskiej i światowej (m.in. z dzieł Johanna Wolfganga von Goethego, Augusta Stramma, Józefa Wittlina, Brunona Schulza, Stanisława Ignacego Witkiewicza, Samuela Becketta, Alberta Camusa, Franza Kafki, Witolda Gombrowicza, Czesława Miłosza, Stefana Themersona, Wiesława Myśliwskiego i in., jak i z polskiej literatury najnowszej (autorstwa m.in. Izabeli Filipiak, Michała Witkowskiego, Anny Janko, Justyny Bargielskiej, Lidii Iwanowskiej-Szymańskiej, Katarzyny Pochmara-Balcer, Marty Michalak i in.).

Nabyta wiedza:

- Student identyfikuje istotne zjawiska życia społecznego i rozpoznaje złożoność przebiegu procesów samoidentyfikacji jednostki i identyfikacji jednostki z grupą;

- Słuchacz rozumie w sposób pogłębiony swoistość i dynamikę napięć jakie, rodzą się w relacji jednostki i społeczeństwa;

- Student zna i rozumie podstawowe terminy umożliwiające dyskusję na tematy społeczne; ma podstawową wiedzę na temat ich historii;

- Słuchacz rozumie podstawowe różnice, jeśli chodzi o status przedmiotu i metod badań problematyki społecznej w ramach literaturoznawstwa, psychologii i socjologii.

- Student zyskuje świadomość znaczenia znajomości i wagi literatury pięknej w procesie dążenia do zrozumienia istotnych zjawisk życia społecznego z uwzględnieniem różnicy między punktem widzenia jednostki, a perspektywa grupy.

Nabyte umiejętności:

- Student potrafi omówić, sproblematyzować i dookreślić w sposób relacyjny i kontekstowy kategorie tożsamości jednostkowej i zbiorowej;

- Słuchacz umie wskazać komponenty tożsamości jednostkowej i zbiorowej;

- Student zyskuje zdolność identyfikowania oddziałujących na tożsamość jednostkową i zbiorową czynników formo- i zmianotwórczych;

- Słuchacz potrafi wskazać teksty literackie niuansujące i ukazujące historyczną zmienność znaczenia podstawowych kategorii omawianych w trakcie wykładu.

Nabyte kompetencje społeczne:

- Student jest gotów integrować w sposób przemyślany pod względem metodologicznym wiedzę o zjawiskach społecznych pochodzącą z różnych dyscyplin;

- Słuchacz zyskuje wrażliwość na różnice społeczne i taki sposób ich modelowania, by mogły stanowić i być postrzegane jako wartość zarówno dla jednostek, jak i dla zbiorowości.

- Student jest gotów pogłębiać wiedzę zdobytą w ramach wykładu, a także weryfikować i ujmować w sposób krytyczny informacje uzyskane w toku samodzielnej pracy.

Zaliczenie zajęć na podstawie rozwiązania zadań umieszczanych na platformie Kampus w ciągu semestru oraz testu końcowego sprawdzającego znajomość zagadnień omawianych na wykładzie.