Antropologia aktywistyczna

nieobowiązkowe

Zajęcia poruszają problem zaangażowanych metod badawczych w antropologii, ze szczególnym uwzględnieniem politycznego wymiaru dyscypliny. Celem kursu jest przedstawienie i konceptualizacja antropologii aktywistycznej jako metody badawczej, która łączy refleksję naukową z zaangażowaniem społecznym i politycznym. Antropologia aktywistyczna nie ogranicza się do obserwacji, lecz angażuje badacza w procesy społeczne, wchodzi w relacje z badanymi społecznościami i dąży do współtworzenia wiedzy oraz wspierania zmian społecznych. Zajęcia będą skupiać się zarówno na analizie teoretycznej podstaw tej metody, jak i na praktycznych aspektach jej stosowania w polu etnograficznym

Zajęcia poświęcone są współczesnym formom zaangażowania badawczego w antropologii, ze szczególnym uwzględnieniem antropologii aktywistycznej – nurtu, który łączy praktykę badawczą z działaniem społecznym i politycznym. Punktem wyjścia jest refleksja nad granicami neutralności nauki oraz nad etycznymi i epistemologicznymi konsekwencjami zaangażowania antropologa.

Zajęcia przybliżają rozumienie antropologii aktywistycznej jako praktyki współtworzenia wiedzy z badanymi, a nie o nich. Aktywizm w tym ujęciu nie oznacza jedynie politycznej postawy, lecz metodologiczną i epistemologiczną decyzję – pracę w relacji, która podważa hierarchię pomiędzy badaczem a uczestnikami badań. Wiedza powstaje w dialogu, w przestrzeni napięcia między teorią a praktyką, nauką a społecznym zaangażowaniem.

Podczas zajęć omawiane będą różne tradycje i strategie zaangażowanej antropologii – od antropologii wojującej i badań partycypacyjnych (PAR), przez etnografię ruchów społecznych i wspólnot alternatywnych, po współczesne przykłady „activism mobilising science”. Dyskutowane będą również problemy etyczne i polityczne związane z relacją badania–działania, takie jak: odpowiedzialność wobec badanych, współautorstwo, granice współpracy, a także ryzyko instrumentalizacji nauki przez aktywizm i odwrotnie.

Celem kursu jest wspólna konceptualizacja antropologii aktywistycznej – jako metody, praktyki etnograficznej i postawy epistemologicznej, która łączy refleksyjność badacza z jego uczestnictwem w przemianach społecznych.

D’Andrade, Roy (1995), Moral Models in Anthropology, Current Anthropology, 36(3): 399–408.

Scheper-Hughes, Nancy (1995), The Primacy of the Ethical: Propositions for a Militant Anthropology, Current Anthropology, 36(3): 409–440.

Juris, Jeffrey S., Alex Khasnabish (2013), Ethnography and Activism within Networked Spaces of Transnational Encounter, w: Jeffrey Juris, Alex Khasnabish (red.), Insurgent Encounters: Transnational Activism, Ethnography, and the Political, Duke University Press, 1–36.

Casas-Cortes, Isabel, Michal Osterweil, Dana Powell (2013), Transformations in Engaged Ethnography: Knowledge, Networks and Social Movements, w: Jeffrey Juris, Alex Khasnabish (red.), Insurgent Encounters: Transnational Activism, Ethnography, and the Political, Duke University Press, 199–228.

Szołucha, Anna (2017), Social Movements in Reality. Approaches and Methods of Movement Research, w: Real Democracy in the Occupy Movement: No Stable Ground, Routledge.

Cattaneo, Claudio (2006), Investigating Neorurals and Squatters’ Lifestyles: Personal and Epistemological Insights on Participant Observation and on the Logic of Ethnographic Investigation, Athenea Digital, 10: 16–40.

Conde, Marta (2014), Activism Mobilising Science, Ecological Economics, 105: 67–77.

Lassiter, Luke Eric (2000), Authoritative Texts, Collaborative Ethnography, and Native American Studies, The American Indian Quarterly, 24(4): 601–614.

Graeber, David (2004), Fragmenty antropologii anarchistycznej, Anarcho-Biblioteka.

Bocheńska, Joanna (red.) (forthcoming), Activism and its Moral and Cultural Foundations: Alternative Citizenship and Women’s Roles in Kurdistan and the Diaspora, Palgrave Macmillan (rozdz. Women, Environmental Activism, and Stateless Citizenship in Post-State North-East Syria).

Al-Ali, Nadje, Isabel Käser (2022), Beyond Feminism? Jineolojî and the Kurdish Women’s Freedom Movement, Politics & Gender, 18(1): 212–243.

Jineoloji Committee Europe (2021), Open Letter to the Public About the Article “Beyond Feminism? Jineolojî and the Kurdish Women’s Freedom Movement”, Jadaliyya.

Axel, Rudi, Learning Danger: Cultural Difference and the Limits of Trust in Dangerous Fieldworks (fragment).

Shah, Alpa (2018), Nightmarch: Among India’s Revolutionary Guerrillas, University of Chicago Press (fragment).

Velden, Isabel, The Kurdish Women’s Freedom Movement (fragment).

Hummel, Agata (2022), Szkic o antropologii aktywistycznej, Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, 8(1): 15–34

Wiedza

Po ukończeniu kursu student/studentka:

1. Zna główne koncepcje i tradycje zaangażowanej antropologii – w tym antropologii aktywistycznej, antropologii wojującej, badań partycypacyjnych (PAR) oraz etnografii ruchów społecznych.

2. Rozumie filozoficzne, etyczne i epistemologiczne założenia antropologii aktywistycznej, w szczególności znaczenie relacyjnego podejścia do wytwarzania wiedzy.

3. Posiada wiedzę na temat kontrowersji wokół neutralności i zaangażowania w naukach społecznych oraz ich konsekwencji dla praktyki badawczej.

4. Zna przykłady zastosowania antropologii aktywistycznej w badaniach terenowych – m.in. w kontekście ruchów ekologicznych, wspólnot alternatywnych, feminizmu czy ruchów emancypacyjnych.

Umiejętności

Po ukończeniu kursu student/studentka potrafi:

1. Analizować i krytycznie interpretować teksty z zakresu antropologii zaangażowanej, wskazując ich założenia teoretyczne i metodologiczne.

2. Refleksyjnie oceniać rolę badacza w terenie – rozpoznawać własne pozycjonowanie, zaangażowanie i ich wpływ na proces badawczy.

3. Formułować pytania badawcze oraz projektować strategie badań współuczestniczących, oparte na relacyjności i współpracy z badanymi.

4. Uczestniczyć w debacie akademickiej, argumentując w sposób spójny i oparty na literaturze przedmiotu.

5. Samodzielnie zaplanować i podjąć badania o charakterze aktywistycznym, jeśli uzna taką formę za właściwą i uzasadnioną w kontekście swoich zainteresowań badawczych.

Kompetencje społeczne

Po ukończeniu kursu student/studentka:

1. Dostrzega społeczną i etyczną odpowiedzialność antropologa – zarówno wobec uczestników badań, jak i wobec społeczeństwa.

2. Rozumie znaczenie dialogu, współpracy i wymiany wiedzy między badaczem a badanymi jako elementu procesu badawczego.

3. Jest przygotowany/a do refleksyjnego i krytycznego uczestnictwa w praktykach badawczych i społecznych.

4. Wykazuje otwartość na różnorodne formy zaangażowania naukowego, w tym te, które łączą teorię z działaniem społecznym.

Ocenianie ma charakter ciągły i obejmuje zarówno przygotowanie merytoryczne, jak i aktywne uczestnictwo w zajęciach warsztatowych i dyskusjach. Celem oceny jest sprawdzenie stopnia zrozumienia kluczowych pojęć, umiejętności krytycznej analizy tekstów oraz refleksji nad relacją między teorią a praktyką badawczą.

Kryteria oceniania:

1. Przygotowanie do zajęć (30%) – regularne czytanie obowiązkowych tekstów, przygotowanie co najmniej dwóch pytań lub zagadnień do dyskusji oraz wykazanie zrozumienia lektur podczas zajęć.

2. Aktywny udział w dyskusjach i warsztatach (30%) – umiejętność argumentacji, krytycznej refleksji nad materiałem, odniesienia do literatury i przykładów z badań.

3. Udział w Debacie Oksfordzkiej (40%) – przygotowanie i przedstawienie argumentów za lub przeciw antropologii aktywistycznej (konkretne zagadnienie ustalone na zajęciach); oceniane będą:

o trafność i spójność argumentacji,

o odniesienie do literatury,

o umiejętność pracy w zespole i reagowania na kontrargumenty.

Zasady obecności:

• Obowiązuje regularne uczestnictwo w zajęciach

• Każdą nieusprawiedliwioną nieobecność należy odrobić, pisząc krótki esej (ok. 1 strony) na temat obowiązkowego tekstu z zajęć, w których student/ka nie uczestniczył/a.

Zaliczenie przedmiotu odbywa się na podstawie:

• ciągłej oceny pracy w trakcie semestru (przygotowanie do zajęć, aktywność, dyskusje),

• uczestnictwa w Debacie Oksfordzkiej, która stanowi końcowe sprawdzenie umiejętności analizy, argumentacji i syntezy wiedzy z zakresu antropologii aktywistycznej.

Forma zaliczenia:

• Zaliczenie z oceną na podstawie spełnienia powyższych kryteriów.

• Warunkiem uzyskania zaliczenia jest aktywny udział w debacie końcowej oraz złożenie wszystkich wymaganych prac pisemnych (eseje odrabiające ewentualne nieobecności).