Etnografia Ukrainy - mniejszości narodowe

nieobowiązkowe

W trakcie wykładu omówiona zostanie historia kształtowania się mapy etnicznej Ukrainy oraz obecna sytuacja tamtejszych mniejszości narodowych, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki tożsamości.

Obszar współczesnej Ukrainy jest fascynującym terenem badań etnologicznych między innymi ze względu na jego etniczne zróżnicowanie. Skomplikowana historia ziem ukraińskich sprawiła, że dziś zamieszkują tam przedstawiciele wielu różnych narodowości, często takich, których obecności na Ukrainie wcale byśmy się nie spodziewali.

Wykład pozwoli słuchaczom poznać historię kształtowania się poszczególnych grup mniejszości narodowych na Ukrainie, ich status prawny i aktualne problemy w relacjach z państwem i innymi grupami. Omawiane w trakcie wykładu przykłady zamieszkujących Ukrainę mniejszości stanowić będą jednocześnie ilustrację różnorodności czynników, jakie kształtować mogą tożsamość etniczną mniejszości w Europie Wschodniej.

Wybrane tematy:

Źródła zróżnicowania etnicznego Ukrainy. Przemiany struktury narodowościowej na ziemiach ukraińskich. Mniejszości narodowe we współczesnej Ukrainie – liczebność, rozmieszczenie, status prawny.

Rosjanie - szczególna mniejszość. Rola pamięci w tożsamości Lipowan – rosyjskich staroobrzędowców. Różne wymiary tożsamości Polaków na Ukrainie. Dwa języki nadazowskich Greków. Dzieje migracji a stosunek do państwa ukraińskiego budziackich Bułgarów. Rusini – czwarty narów wschodniosłowiański? Tatarzy Krymscy - deportacja, powrót, aneksja.

- K. Abdulganiyev, Nacjonalizm Tatarów Krymskich w latach dziewięćdziesiątych XX wieku: pamięć, instytucje, strategie polityczne, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3, 2004, s.

- P. Andrusieczko, Zmiany struktury narodowościowej i językowej na Ukrainie w kontekście wyników spisu powszechnego z 2001 roku, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”, 2004, z. 24-25, s. 195-205.

- W. Baluk, Koncepcje polityki narodowościowej Ukrainy. Tradycje i współczesność, Wrocław 2002(R.V, s. 223-261).

- V. Baranova, Local Language Planners in the Context of Early Soviet Language Policy: the Case of Mariupol Greeks, „Revue des études Slaves”, tom 88, nr 1-2, 2017, s. 97-112.

- I. W. Bogaczewskaja, Współczesne przemiany w etnokulturalnej identyfikacji krymskich Karaimów, [w:] Karaj kiuńlari. Dziedzictwo narodu karaimskiego we współczesnej Europie, red. M. Abkowicz, H. Jankowski, Wrocław 2004, s. 132-139.

- P. Eberhardt, Przemiany narodowościowe na Ukrainie XX wieku, Warszawa 1994.

- P. Eberhardt, Polska ludność kresowa. Rodowód, liczebność, rozmieszczenie, Warszawa 1998 (s.161-218).

- N. Horska, Aktywność narodowa mniejszości rosyjskiej na Ukrainie (1991-2004), Toruń 2009 (R. 2, s.68-132).

- K. J. Kaczyńska, Federacja Rosyjska a mniejszość rosyjska na Ukrainie. Nowe narzędzie kontroli przestrzeni postradzieckiej?, „Przegląd Geopolityczny”, tom 8, 2014, s. 175-185.

- W. Lipiński, „Kościół cudzy i ksiądz cudzy”. Rozwój instytucji religijnych na Żytomierszczyźnie w świetle problematyki etnicznej, [w:] Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne, red. Ł. Smyrski, M. Zowczak, Warszawa 2003, s. 241-255.

- W. Lipiński, Gagauzi i Bułgarzy z ukraińskiego Budziaku. Oblicza sąsiedztwa, [w:] Między etnicznością a lokalnością. Pogranicze bułgarsko-gagauskie w Besarabii, red. J. Derlicki, Warszawa 2012, s. 43-52.

- W. Lipiński, Zadunajscy przesiedleńcy – wychodźcy z Bałkanów w wieloetnicznym Budziaku, [w:] Bałkany na Ukrainie. Bułgarzy, Gagauzi i Albańczycy z ukraińskiego Budziaku, red. W. Lipiński, Warszawa 2014, Wydawnictwo UW, s. 20-36.

- W. Lipiński, Staroobrzędowcy z ukraińskiego Budziaku. Pamięć i tożsamość, [w:] Staroobrzędowcy za granicą II. Historia. Religia. Język. Kultura, red. Dorota Paśko-Koneczniak, Magdalena Ziółkowska-Mówka, Michał Głuszkowski, Stefan Grzybowski, Toruń 2014, Pracownia Wydawnicza EIKON, s. 297-308.

- W. Lipiński, Leninopad po budziacku. Domeny symboliczne i pamięć na obszarze zamieszkanym przez mniejszość bułgarską w ukraińskim Budziaku, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3/2023, s. 315-346.

- M. Malski, I. Zińko, Mniejszości narodowe w systemie politycznym Ukrainy, „Studia Europejskie – Studies in European Affairs”, 1/2020, s. 101-128.

- E. Michna, Czy nowy nacjonalizm? Ruch Rusiński na Słowacji, Ukrainie i w Polsce, „Przegląd Polonijny”, R. XXI, z 1 (75), 1995, s. 71-81.

- T. A. Olszański, Tatarzy Krymscy po aneksji półwyspu przez Rosję, „Komentarze OSW”, nr 141, 30.06.2014.

Po zakończeniu zajęć student/studentka

zna i rozumie:

złożoność procesów społecznych i kulturowych zachodzących wśród mniejszości narodowych w Ukrainie

specyfikę kulturową wieloetnicznych regionów Ukrainy zamieszkujących je mniejszości narodowych

procesy przemian kulturowych i społecznych zachodzących w grupach mniejszości narodowych w Ukrainie

potrzebę ochrony dziedzictwa kulturowego (materialnego i niematerialnego)

na poziomie lokalnym, państwowym, międzynarodowym

potrafi:

przygotować akademickie prace pisemne i wystąpienia ustne w zakresie wykorzystywanych przez studenta źródeł i literatury przedmiotu

przygotować i wygłosić referat, prezentację, dotyczące wybranego

zagadnienia z zakresu antropologii społecznej i kulturowej

jest gotów/gotowa do:

przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, etnicznej, religijnej i na tle

światopoglądowym w otoczeniu społecznym

aktywnego uczestnictwa w przygotowaniu projektów mających na celu

ochronę dziedzictwa materialnego i niematerialnego

uczestniczenia w programach pomocowych, rozwojowych i kulturalnych na

rzecz społeczności lokalnych

akceptowania w czasie badań odmiennego punktu widzenia

wykazywania zrozumienia dla odmienności światopoglądowej, językowej i

obyczajowej

prowadzenia badań zgodnie z kodeksem etyki badań etnograficznych

egzamin pisemny (ok. 15 pytań, od testowych po otwarte)

lista obecności (dopuszczalne są 3 nieusprawiedliwione nieobecności)