Rdzenni mieszkańcy Syberii w filmie

nieobowiązkowe

Większość lektur w języku angielskim

w sali

Zajęcia mają na celu przybliżenie wybranych aspektów historii i kultury rdzennych mieszkańców Syberii oraz sposobów ich przedstawiania w filmie. Sięgniemy do filmów z czasów radzieckich, bardziej współczesnych obrazów rosyjskich oraz produkcji rozwijającej się w ostatnich dekadach tubylczej kinematografii syberyjskiej.

Motywy związane z Syberią i jej rdzennymi mieszkańcami były wielokrotnie wykorzystywane w rosyjskich filmach. Czasem filmowa fabuła była skoncentrowana na ludach Syberii i ich kulturze, innym razem służyły one jedynie za egzotyczne tło dla przygodowych opowieści. W zależności od okresu w jakim powstawały filmy sposób przedstawiania w nich mieszkańców Syberii mógł ujawniać rosyjskie stereotypy na ich temat, być wyrazem panującej ideologii, bądź wynikać z komercyjnych wymogów rynku kinowego. Niezależnie od czasów film jest doskonałym narzędziem reprodukowania i utrwalania własnej opowieści o świecie, w interesującym nas przypadku – rosyjskiego sposobu postrzegania Syberii i jej mieszkańców.

Na zajęciach potraktujemy filmy jako pretekst i dodatkowe – obok tekstów – źródło do dyskusji na tematy dotyczące wybranych aspektów historii i kultury rdzennych mieszkańców Syberii oraz sposobów ich przedstawiania. Będzie nas interesowało jak wybrane filmy pokazują syberyjską rzeczywistość, ale też to jak ją przekłamują i zniekształcają, będziemy się przyglądali temu co w nich jest, ale też poszukiwali tego co zostało w nich ukryte i przemilczane. W drugiej części semestru przyjrzymy się też rozwijającej się w ostatnich dekadach tubylczej kinematografii na przykładzie filmów z Republiki Sacha (Jakucji). Zastanowimy się nad ich znaczeniem dla umacniania podmiotowości syberyjskich narodów oraz nad pytaniem na ile te rodzime produkcje przełamują sposoby przedstawiania rdzennych mieszkańców regionu utrwalone w kinie rosyjskim.

Zajęcia mają niestandardowy, podwójny wymiar godzin (60). Każde spotkanie będzie trwało trzy godziny z przerwą. Pierwsza część będzie przeznaczona na przekazanie podstawowych informacji o filmie oraz wspólne oglądanie jego obszernych fragmentów, druga na dyskusję wokół obejrzanego obrazu z odniesieniami do zadanego tekstu lub mini-wykładu prowadzącego.

Literatura:

C. Damiens, A cinema of one’s own. Building/reconstructing Siberian indigenous peoples’

identity in recent cinema: examples from Sakha (Yakutia) Republic and the Republic of Khakassia, „InterDisciplines”, 1, 2014, s. 1-29.

C. Damiens, Cinema in Sakha (Yakutia) Republic: Renegotiating Film History, „KinoKultura”, 48, 2015, s. 1-11.

C. Damiens, A Gramophone’s Adventures in the Soviet Far North: Northern Indigenous Peoples’ Modernization, Foreign Models, and the Soviet Civilizing Mission, [w:] Arctic Cinemas. Essays on Polar Spaces and the Popular Imagination, ed. by K. P. R. Hart, 2021.

J. Forsyth, A History of the Peoples of Siberia. Russia’s North Asian Colony 1581-1990, Cambridge 1992 (fragmenty).

T. Gmerek, Edukacja i tożsamość etniczna mniejszości w obszarach podbiegunowych, Poznań 2013 (R. VIII Funkcjonowanie oświaty dla mniejszości etnicznych w podbiegunowych obszarach Federacji Rosyjskiej. Pomiędzy dyskryminacją, asymilacja i obojętnością, s. 329-391).

A. Leete, Anti-Soviet movements and Uprisings among the Siberian Indigenous Peoples during 1920-40s, „Studies in Folk culture”, 5, 2005, s. 55-89.

A. Leete, Narratives of Indigenous Resistance in Northwestern Siberia in the 1930s, „Suomen Antropologi”, volume 47, issue 3, 2023, s. 53-73.

I. Melnikova, Images of the Native Peoples of Siberia and the Far East in Russian Film, [w:] Orient on Orient: Images of Asia in Eurasian Countries, ed. by T. Mochizuki, G. Kozhino, Sapporo 2013, s. 1-14.

I. Peshkov, Pomiędzy "przyłączeniem" a "podbojem". Ciągłość i zmiany terminologiczne w debatach nad pierwszą fazą kolonizacji Syberii w historiografii rosyjskiej, [w:] Cieniawa Agnieszka (eds.): Wacław Sieroszewski. Zesłaniec - etnograf - literat - polityk, red. A. Cieniawa, Wrocław 2011.

J. F. Richards, The World Hunt. An Environmental History of the Commodification of Animals, University of California Press, 2014 (Chapter 2: The Hunt for furs in Siberia, s. 55-84)

Y. Slezkine, Arctic Mirrors. Russia and the Small Peoples of the North, Ithaca and London 1994 (fragmenty).

E. M. Thompson, Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, Kraków 2000 (fragmenty).

Rane Willerslev, Olga Ulturgasheva, The Sable Frontier. The Siberian Fur Trade as Montage, “Cambridge Anthropology”, vol. 26, number 2, 2006/2007, s. 79-99.

A. A. Yarzutkina, Trade on the Icy Coasts: The Management of American Traders in the Settlements of Chukotka Native Inhabitants, „Terra Sebus: Acta Musei Sabesiensis”, 2014, s. 361-381.

Filmografia:

Romantiki, 1941, reż. M. Donskoj

Alitet uchodzit w gory, 1949, reż. M. Donskoj

Dersu Uzała, 1961, reż. A. Babajan; 1975, reż. A. Kurosawa

Samye krasiwye korabli, 1972, reż. A. Nitoczkin

Zloj duch Jambulia, 1977, reż. B. Buneew

Kagda uchodziat kity, 1981, reż. A. Nitoczkin

Welikij samoed, 1982, reż. A. Kordon

Semen Deżnеw, 1983, reż. N. Gusarow

Son w naczale tumana, 1994, reż. B. Chalzanow

Krasnyj led. Saga o chantach Jugry, 2010, reż. O. Fesenko

Belyj jagel, 2014, reż. W. Tumaew

Tajna Czyngis Chaаna, 2009, reż. A. Borisow

Tygyn Darchan, 2020, N. Arżakow

Absolwent zna i rozumie

Specyfikę kulturową Syberii i jej rdzennych mieszkańców

Procesy przemian społecznych i kulturowych zachodzących wśród narodów Syberii

Złożoność relacji pomiędzy państwem rosyjskim a rdzennymi mieszkańcami Syberii

Absolwent potrafi

Krytycznie analizować filmy jako teksty kultury odzwierciedlające relacje nierówności i podporządkowania

Absolwent jest gotów do

przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, etnicznej, religijnej i na tle

światopoglądowym w otoczeniu społecznym

wykazywania zrozumienia dla odmienności światopoglądowej, językowej i

obyczajowej

Zaliczenie pisemne

Lista obecności (dopuszczalne 3 nieusprawiedliwione nieobecności)