Dźwiękowe stopnie do Niebios: funkcja dźwięku w tradycyjnych systemach magiczno-religijnych

ogólnouniwersyteckie

w sali

Działanie w trybie sztuki jest jedną z charakterystycznych cech

paradygmatu animizmu, który przez dziesiątki tysięcy lat kierował

modelowaniem świata. We wszystkich działaniach magicznych i

religijnych, zwłaszcza tych, w toku których dochodzi do osiągnięcia

stanów transowych, istotna rolę odgrywa dźwięk. Jest on zjawiskiem

wszechobecnym, ale szczególnie w tych sytuacjach nie może być

bezładny, musi podlegać organizacji, a zatem – kompozycji.

Wykład, ilustrowany licznymi obrazami, a także przykładami

dźwiękowymi, poświęcony jest przeglądowi rodzajów dźwiękowych (nie

tylko stricte muzycznych) działań sprzyjających osiąganiu, a następnie

kontroli stanów zmienionej świadomości, dokumentowanych materiałem

etnograficznym, historycznym, a także archeologicznym, sięgającym

okresu paleolitu górnego.

Działanie w trybie sztuki jest jedną z charakterystycznych cech

paradygmatu animizmu, który przez dziesiątki tysięcy lat kierował

modelowaniem świata. We wszystkich działaniach magicznych i

religijnych, zwłaszcza tych, w toku których dochodzi do osiągnięcia

stanów transowych, istotna rolę odgrywa dźwięk. Jest on zjawiskiem

wszechobecnym, ale szczególnie w tych sytuacjach nie może być

bezładny, musi podlegać organizacji, a zatem – kompozycji.

Wykład, ilustrowany licznymi obrazami, a także przykładami

dźwiękowymi, poświęcony jest przeglądowi rodzajów dźwiękowych (nie

tylko stricte muzycznych) działań sprzyjających osiąganiu, a następnie

kontroli stanów zmienionej świadomości, dokumentowanych materiałem

etnograficznym, historycznym, a także archeologicznym, sięgającym

okresu paleolitu górnego.

Wśród omawianych tematów i zagadnień szczegółowych znajdą się:

1. Geografia muzyczna a pojęcie dźwięku obcego, dziwnego

(konfrontacja muzycznego zróżnicowania kulturowego z estetyką

brzmienia wytworzoną w systemie europejskim).

2. Organizacja rytualnej przestrzeni akustycznej – realnej i imaginowanej

(rola dźwięku, rola ciszy, horyzonty dźwięku: granica dźwięku i dźwięki

graniczne, ultradźwięki i infradźwięki).

4. Rola instrumentu muzycznego (rytualna i symboliczna, ale także

fizyczna, np. stosowanie destrukcyjnych infradźwięków w działaniach

bojowych).

3. Muzyka szamańska, muzyczne posesje, tradycyjne terapie i leczenie

dźwiękiem.

Literatura:

Andrzej Wierciński „Model postaci szamana”, w: „Magia i religia. Szkice z

antropologii religii”. Wydawnictwo Nomos, Kraków 1977.

Wacław Sieroszewski „Dwanaście lat w kraju Jakutów”. Instytut

Wydawniczy Bibljoteka Polska, Warszawa 1935, t. 2, rozdz. V, VI.

Anna Gruszczyńska-Ziółkowska „Koncert w Hadesie: jaskinia i grota jako

źródła dźwiękowej inspiracji” w: Mit Orfeusza. Inspiracje i reinterpretacje

w europejskiej tradycji artystycznej, red. Sławomira Żerańska-Kominek,

Wydawnictwo Słowo/Obraz/Terytoria, Gdańsk 2003.

Literatura uzupełniająca:

Mircea Eliade „Mity, sny, misteria”. Wydawnictwo KR, Kraków 1994.

Ernesto de Martino „Ziemia zgryzoty: Przyczynek do historii życia

religijnego południowych Włoch”. Książka i Wiedza 1971.

Marius Schneider „Podstawy intelektualne i psychologiczne śpiewu

magicznego”, w: Res Facta nr 9, PWM, Kraków 1982.

Andrzej Wierciński „Magia i religia. Szkice z antropologii religii”.

Wydawnictwo Nomos, Kraków 1977.

Sławomira Żerańska-Kominek, Arnold Lebeuf „Opowieść o szalonej

Harman i Aszyku zakochanym w księżycu” Wydawnictwo: Nomos,

Kraków 1998

Po ukończeniu zajęć uczestnik:

- rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie

nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych, jakie kształtują się

na gruncie badań muzykologicznych dotyczących działań rytualnych

(K_W04)

- zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury, jakimi są

dokumenty muzycznych działań rytualnych (K_W05);

- zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych w zakresie

badań nad działaniem rytualnym i obrzędowym (K_W07);

- umie dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i

materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

(K_U02);

- jest gotów do poznawania nowych metod badawczych (K_K03);

- ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków

służących do realizacji wskazanych zadań (K_K04);

- docenia bogactwo kultury (K_K08);

- jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności

kulturowej (K_K09).

Zaliczenie na ocenę na podstawie kolokwium pisemnego z zakresu

wykładu i lektur obowiązkowych. Obecność wymagana – ponad połowa

zajęć