Tłumacz w komunikacji międzykulturowej

ogólnouniwersyteckie

w sali

Celem zajęć jest stworzenie przestrzeni do rozmowy o różnych perspektywach tłumaczenia: kulturowe aspekty przekładu, historia przekładu, przekład jako zjawisko polityczne, wpływ cenzury na obraz przekładu, uwarunkowanie centralnej i peryferyjnej pozycji literatury tłumaczonej, ekranizacja dzieła literackiego jako tłumaczenie intersemiotyczne.

Część wykładów będzie poświęcona poznawaniu twórczości i biografii wybranych tłumaczy: Maksym Grek, Julian Tuwim, Korniej Czukowski, J. S. Holmes, Robert Lowell, J. L. Borges, Borys Pasternak, Stanisław Barańczak, a także tłumacze procesu norymberskiego.

Czy tłumaczom jest bliżej do zdrady czy do wierności? - zastanawiał się Julian Tuwim w eseju "Traduttore - traditore", który poświęcił twórcom przekładu i ich pracy.

Każdy tłumacz sam definiuje, czym jest dla niego przekład. Jego decyzje są uwarunkowane nie tylko jego własną osobowością. Wpływają na nie również aktualne "trendy" translatoryczne. Znamy jednakże wybitne postacie - m.in. Maksym Grek, Rober Lowell czy właśnie Julian Tuwim - które same panujące tendencje wyznaczały.

Celem zajęć jest stworzenie przestrzeni do rozmowy o różnych perspektywach przekładu. Dużo uwagi poświęcimy tłumaczeniu dzieł literackich, omawiając kontekst powstania oryginału i kontekst pojawienia się przekładu (lub całej serii przekładów) oraz dokonując analizy poporównawczej obu tekstów. Poznamy "warsztat" najbardziej znanych i popularnych tłumaczy*. Omówimy najważniejsze teorie i strategie tłumaczeniowe.

Trzy wykłady zostaną przeznaczone dla historii tłumaczenia: przyjrzymy się, jak ewoluowało podejście do przekładu od Rusi Kijowskiej do współczesnej Rosji, i jak w tej perspektywie zmieniała się rola języka polskiego.

W trakcie zajęć będą poruszane również takie zagadnienia, jak: ekranizacja dzieła literackiego jako tłumaczenie intersemiotyczne, przekład jako zjawisko polityczne, wpływ cenzury na obraz przekładu, uwarunkowanie centralnej i peryferyjnej pozycji literatury tłumaczonej, rola i pozycja tłumacza w kraju, rola i pozycja tłumacza w komunikacji międzykulturowej, tłumacze i tłumaczenie w trakcie procesu norymberskiego.

* Maksym Grek, Julian Tuwim, Korniej Czukowski, Robert Lowell, J. L. Borges, Borys Pasternak, J. S. Holmes, Stanisław Barańczak;

Kurs jest oparty na programie autorskim. Zajęcia mają charakter wykładu i do zaliczenia przedmiotu nie jest wymagana literatura dodatkowa.

Proponowane lektury:

• J. Tuwim:

„Traduttore – traditore” – o zawodzie tłumacza i sztuce przekładu ogólnie

„Eugeniusz Oniegin w przekładzie Adama Ważyka”, „Cukrowana relacja” - o przekładzie "Eugeniusza Oniegina" Aleksandra Puszkina

„Odpowiedź recenzentom” – o przekładzie Gogola

• К. Чуковский:

«Бедный словарь и богатый», «Стиль» - о русских переводах зарубежной литературы, множество примеров.

• S. Barańczak:

„Mały, lecz maksymalistyczny manifest translatologiczny”

„Odkrywanie Ameryce” – o przekładach literatury polskiej na j. angielski (Białoszewski, Leśmian, Mickiewicz)

• Historia przekładu:

"Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440 - 2005", E. Balcerzan, E. Rojewska (red.), Poznań 2005.

• O współczesnej sytuacji tłumaczy i kondycji przekładów

Г. Юзефович, „Трудности перевода” - Почему популярность переводной литературы в России растет, а ее качество падает, статья: «Итоги», №49 / 808 (06.12.11) http://www.itogi.ru/literatura/2011/49/172534.html

M. Pollak, „O sytuacji tłumaczy” (referat) – o sytuacji niemieckich tłumaczy literatury polskiej, http://www.bosch-stiftung.de/content/language1/downloads/Referat_Martin_Pollack.pdf

S. Paszkiet, „Raport o sytuacji tłumaczy literackich w Polsce” (marzec 2011) – prawny i socjalny aspekt pracy tłumacza, pozycja na rynku wydawniczym, http://paszkiet.pl/attachments/File/PUBLIKACJE/Raport_o_sytuacji_tlumaczy_literackich_Paszkiet.pdf

J. Rzepa, „Literatura polska w przekładzie na język angielski” (1999 – 2009) – sytuacja literatury polskiej na zagranicznym rynku wydawniczym file:///C:/Users/WACICI~1/AppData/Local/Temp/Przekładaniec_24_19_.pdf

M. J. Mikoś, „Obecność literatury polskiej w Ameryce Północnej i Anglii (2012)– spojrzenie na historię przekładu, http://postscriptum.us.edu.pl/pdf/bps2012_2_3.pdf

J. Jarniewicz, „Gdzie jest tłumacz?” – o współczesnej pozycji tłumacza literackiego w Polscehttps://www.tygodnikpowszechny.pl/gdzie-jest-tlumacz-17062

• O polityce tłumaczeniowej:

P. Zajas, „Etnografia produkcji przekładu.(Semi)peryferyjne literatury na niemieckim rynku książki” http://docplayer.pl/16373978-Etnografia-produkcji-przekladu-semi-peryferyjne-literatury-na-niemieckim-rynku-ksiazki.html

H. Biaduń-Grabarek, J. Grabarek, „Kilka uwag o przekładzie tytułów na podstawie tłumaczeń niemiecko-polski i polsko-niemieckich” - https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1514/RP.2012.001,Biadun-Grabarek,Grabarek.pdf?sequence=1

Po zakończeniu kursu student zna odpowiedź m.in. na pytania: dlaczego mówimy po polsku o Annie Kareninej a nie Madame Karenin, jak tłumaczyć humor Szekspira i czy rosyjski diak zawsze nosi riasę; a także:

- posiada pogłębioną wiedzę z zakresu międzynarodowych relacji literackich (i szerzej – kulturowych);

- zna podstawowe tradycje i strategie tłumaczeniowe;

- zna historię tłumaczeń na obszarze kulturowym Rusi i Rosji oraz tłumaczeń „wzajemnych”;

- uświadamia sobie rolę dzieł tłumaczonych w systemach literatur różnych krajów;

- ma wiedzę na temat biografii różnych tłumaczy i zna ich poglądy na sztukę przekładu;

- potrafi przeprowadzić analizę porównawczą oryginału i przekładu, wyznaczając konkretne kryteria oceny ekwiwalencji;

- umie postrzegać adaptację filmową jako rodzaj tłumaczanie intersemiotycznego;

- obecność (po przekroczeniu dwóch nieobecności, każda następna skutkuje obniżeniem oceny końcowej o pół stopnia),

- aktywność podczas zajęć (udział w rozmowach/dyskusjach),

- test końcowy.