Tłumacz a komunikacja międzykulturowa

ogólnouniwersyteckie

- znajomość języka polskiego (bardzo dobra), angielskiego (dobra) i niemieckiego (dość dobra)

- orientacja w podstawowej terminologii translatorycznej

- zainteresowanie innymi kulturami, także odległymi

w sali

Konwersatorium traktuje o problemach transferu kulturowego w przekładzie (pisemnym) na przykładzie wybranych kultur językowych.

Konwersatorium traktuje o problemach transferu kulturowego w przekładzie (pisemnym) na przykładzie wybranych kultur językowych.

Lektura tekstów o tej tematyce ma nie tylko oswoić uczestników z różnorodnością problemów kulturowych, jakie napotykają tłumacze (zwłaszcza tekstów pochodzących z kultur odległych, również czasowo), ale i pokazać, jak ci ostatni rozwiązują owe problemy, mając na uwadze dobro uczestników komunikacji poprzez przekład. Analiza tekstów powinna też prowadzić studentów do przemyśleń na temat wad i zalet poszczególnych technik tłumaczeniowych, a także strategii obieranych przez tłumaczy i przyczyn ich decyzji.

Ponadto prezentacja sposobów radzenia sobie tłumaczy z obcością/innością kulturową ma zachęcić tych uczestników kursu, którzy zajmują się przekładem pisemnym (lub mają takie plany), do refleksyjnego stosowania tychże sposobów we własnej pracy translatorskiej.

Pozycje bez żadnych oznakowań zawarte są w readerze zajęciowym. Asteryskiem opatrzono pozycje fakultatywne. Nawias kwadratowy ujmuje tytuły książek/rozdziałów/artykułów nie występujących w readerze.

1. Pozycje ogólne

Hejwowski, Krzysztof (2015): „Elementy kulturowe w przekładzie”, w: tenże: Iluzja przekładu. Przekładoznawstwo w ujęciu konstruktywnym. Katowice: „Śląsk”, s. 67-124.

Lewicki, Roman (2000): „Odbiór przekładu i odbiorca przekładu”, w: tenże: Obcość w odbiorze przekładu. Lublin: Wyd. UMCS, s. 19-43.

Schultze, Brigitte (1999): „Historia i kultura pod soczewką: kluczowe pojęcia polskiej kultury jako wyzwanie dla tłumacza”; [*„Trakty, boczne drogi i ślepe uliczki tłumaczenia dramatów: historyczne i systematyczne aspekty kulturowego transferu”], w: idem: Perspektywy polonistyczne i komparatystyczne, Kraków: TAiWPN Universitas, s. 3-22 [i 23-42].

Skibińska, Elżbieta (1999): „Odmienność kulturowa jako problem w przekładzie”, w: Elementy kulturowe we francuskich przekładach „Pana Tadeusza”. Wrocław: Wyd. UWr., s. 11-38.

Szczęsny, Anna (2012): „Tłumacz wobec „retranslacji kulturowej”, czyli „perspektywy odwróconej””, w: Guławska-Gawkowska, Małgorzata / Hejwowski, Krzysztof / Szczęsny, Anna (red.): Tłumacz: sługa, pośrednik, twórca? Warszawa: Instytut Lingwistyki Stosowanej UW, s. 327-339.

Tabakowska, Elżbieta (2002): „Bariery kulturowe są zbudowane z gramatyki”, w: Lewicki, Roman (red.): Przekład – język – kultura. Lublin: Wyd. UMCS, s. 25-34.

Urbanek, Dorota (2011): „Ideologiczne postawy tłumaczy wobec inności”, w: taż: Dialektyka przekładu. Warszawa: Instytut Rusycystyki UW, s. 121-134.

[*Hejwowski, Krzysztof (2004): „Nieprzekładalność kulturowa: „kultura to warowny obóz””, w: tenże: Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN, s. 71-104.]

[*Huntemann, Willi / Rühling, Lutz (1997): „Einleitung: Fremdheit als Problem und Programm“, w: Huntemann, Willi / Rühling, Lutz (red.): Fremdheit als Problem und Programm. Die literarische Übersetzung zwischen Tradition und Moderne. Berlin: Erich Schmidt Verlag, s. 1-25.]

[*Kohlmayer, Rainer (2004): „Einfühlungsvermögen. Von den menschlichen Grundlagen des Literaturübersetzens“, w: tenże / Pöckl, Wolfgang (red.): Literarisches und mediales Übersetzen. Ansätze zu Theorie und Praxis einer gelehrten Kunst. Frankfurt am Main et al.: Peter Lang Verlag, s. 11-30.]

[*Kwieciński, Piotr (2001): Disturbing strangeness. Foreignisation and domestication in translation procedures in the context of cultural assymetry. Toruń: Wyd. Edytor.]

w innych językach:

[**Eco, Umberto (2004): „Fonti, foci, delta, estuari”, w: tenże: Dire quasi la stessa cosa. Esperienze di traduzione. Milano: Bompiani, s. 161-195. [rozdział nt. obchodzenia się tłumaczy z różnicami kulturowymi w przekładzie]]

2/3. Pozycje szczegółowe, dotyczące kultur krajów bliższych (2) i dalszych (3)

2a. kraje niemieckojęzyczne

*Kinkel, Elke (2004): „Nobody but Germans can appreciate it? Thomas Mann und sein Roman Doktor Faustus im kulturellen Transfer“, w: Kohlmayer, Rainer / Pöckl, Wolfgang (red.): Literarisches und mediales Übersetzen. Ansätze zu Theorie und Praxis einer gelehrten Kunst. Frankfurt am Main et al.: Peter Lang Verlag, s. 113-132.

[*Stanaszek, Maciej (2007): „Tłumacz jako kucharz teoretyk, czyli o przekładzie nazw kulinariów austriackich na język polski”, w: Szczęsny, Anna / Hejwowski, Krzysztof (red.): Językowy obraz świata w oryginale i przekładzie. Warszawa/Siedlce: ILS UW / ZUP Sprint, s. 449-466.]

2b. kraje anglojęzyczne

Barańczak, Stanisław (2004): „Rice pudding i kaszka manna: O tłumaczeniu poezji dla dzieci“; [*„”Wiatr porywisty na wysokości pupy”, albo: Jak zarżnąć tępym nożem poezję amerykańską (Poradnik praktyczny w sześciu punktach)”], w: tenże: Ocalone w tłumaczeniu, wydanie III, poprawione i znacznie rozszerzone. Kraków: Wyd. a5, s. 65-75 [i 131-137].

[*Grala, Magdalena (2010): „Elementy kulturowe a strategie tłumacza w przekładzie współczesnej prozy angloamerykańskiej”, w: Hejwowski, Krzysztof (red.): Tłumaczenie: leksyka, frazeologia, styl. Warszawa: ILS UW, s. 67-82.]

3a. Arabia

Borges, Jorge Luís (2000): “The translators of The Thousand and One Nights” (przeł. Esther Allen), w: Venuti, Lawrence (red.): The Translation Studies Reader. London/New York: Routledge, s. 34-48.

[wersja oryginalna (“Los traductores de Las 1001 Noches”) on-line:

http://www.unil.ch/webdav/site/angl/shared/pdf/Crossing_Americas/Borges_-_Historia_de_la_eternidad.pdf]

Kubarek, Magdalena (2013): „Współczesna literatura arabska – wstęp do lektury”, w: Przystań, 9.02.2013, http://portliteracki.pl/przystan/teksty/wspolczesna-literatura-arabska-wstep-do-lektury/

Michalski, Marcin (2009): „Jak można tłumaczyć średniowieczną arabską prozę rymowaną na język polski – Makamy al-Haririego (1054-1122)”, w: Hejwowski, Krzysztof / Szczęsny, Anna / Topczewska, Urszula (red.): 50 lat polskiej translatoryki. Warszawa: ILS UW, s. 473-488.

Al-Hariri, Abu Muhammad Al-Kasim (2009): Makama XXII eufracka, przeł. Marcin Michalski, w: Przekładaniec, nr 18-19 (1-2/2007), s. 114-121.

[*Kozłowska, Jolanta (2002): „O tłumaczeniach literatury arabskiej na język polski”, w: O pięknie i niewierności, czyli o przekładach z literatur orientalnych. Warszawa: Instytut Orientalistyczny UW, s. 45-54.]

[*Kubarek, Magdalena (2006): “Wstęp; Literatura i poezja kuwejcka wcześniej i dzisiaj”, w: Miraże i oazy. Suʻad as-Sabah i inne poetki kuwejckie. Warszawa: Dom Wyd. Elipsa, s. 7-25. ]

[*Michalski, Marcin (2009): „Warstwa formalna średniowiecznej arabskiej prozy rymowanej w przekładzie, czyli Makamy Al-Haririego po polsku”, w: Przekładaniec, nr 18-19 (1-2/2007), s. 130-141.]

3b. Afryka Środkowo-Wschodnia

*Möhlig, Wilhelm J.G. (1994): „«Den Gecko vom Dach holen». Übersetzen – Kunst, Wissenschaft und Praxis (IV)”, w: Neue Zürcher Zeitung, 5.10.1994, s. 34.

w innych językach:

[**Norström Ridaeus, Barbro (2011): „Introduktion till den afrikanska litteraturen“, w: världslitteratur.se, 29.04.2011, https://varldslitteratur.se/afrika/introduktion]

3c. Chiny i Tajwan

Chen, Hongwei (1999): “Cultural Differences and Translation”, w: Meta, t. XLIV, nr 1, s. 121-132, https://www.erudit.org/revue/meta/1999/v44/n1/002224ar.pdf

*Goldblatt, Howard / Lingenfelter, Andrea (2007): “Howard Goldblatt on How the Navy Saved His Life and Why Literary Translation Matters”, w: Full Tilt, Issue 02, http://fulltilt.ncu.edu.tw/Content.asp?I_No=16&Period=2

Hornfeck, Susanne (2008): „‘Manche Fremdsprachen sind fremder als andere‘. Literarisches Übersetzen aus dem Chinesischen und Englischen“, w: China-Magazin, 08.2008, http://www.goethe.de/ins/cn/lp/kul/mag/lit/de3689662.htm

Jabłoński, Witold (1955): „Zagadnienia przekładów z języków orientalnych zilustrowane na materiale chińskim”, w: Rusinek, Michał (red.): O sztuce tłumaczenia. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich – Wydawnictwo, s. 59-84.

*Kautz, Ulrich (2004): „Derf denn der das? – Franz Kuhn, Bahnbrecher der chinesischen Literatur in Deutschland, im Widerstreit der Meinungen“, w: Kohlmayer, Rainer / Pöckl, Wolfgang (red.): Literarisches und mediales Übersetzen. Ansätze zu Theorie und Praxis einer gelehrten Kunst. Frankfurt am Main et al.: Peter Lang Verlag, s. 133-145.

Kautz, Ulrich / Magenau, Jörg (2009): „Einfach nur übersetzen geht nicht”, w: Literaturen, 30.09.2009, http://www.cicero.de/salon/einfach-nur-uebersetzen-geht-nicht/44850?print

[*Künstler, Mieczysław Jerzy (2002): „Botaniczne kłopoty tłumacza z języka chińskiego”, w: O pięknie i niewierności, czyli o przekładach z literatur orientalnych. Warszawa: Instytut Orientalistyczny UW, s. 72-81.]

[*Marín-Lacarta, Maialen (2012a): “A Brief History of Translations of Modern and Contemporary Chinese Literature in Spain (1949-2009)”, w: 1611 (Revista de Historia de la Traducción), nr 6, http://www.traduccionliteraria.org/1611/art/marin2.htm]

[*Religa, Małgorzata / Walulik, Agnieszka / Pluszka, Adam (2014): “Mo Yan i jakieś trzysta sylab”, w: dwutygodnik.com, nr 135 (06/2014), http://www.dwutygodnik.com/artykul/5291-mo-yan-i-jakies-trzysta-sylab.html]

[*Schäffner, Christina / Adab, Beverly (1997): „Translation as intercultural communication – Contact as conflict“, w: Snell-Hornby, Mary / Jettmarová, Zuzana / Kaindl, Klaus (red.): Translation as intercultural communication. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, s. 325-337.]

w innych językach:

[*Marín-Lacarta, Maialen (2012b): “Mediación, recepción y marginalidad: las traducciones de literatura china moderna y contemporánea en España”. Paris: Institut National des Langues et Civilisations Orientales / Barcelona: Universitat Autònoma de Barcelona, http://www.tdx.cat/bitstream/handle/10803/96261/mml1de1.pdf?sequence=1 ]

W zakresie wiedzy student:

 ma pogłębioną wiedzę o językowych aspektach komunikacji publicznej, międzykulturowej oraz specjalistycznej. K_W02

 potrafi wykorzystywać dorobek współczesnego językoznawstwa, lingwistycznej analizy dyskursu i semiotyki społecznej w celu krytycznej analizy i interpretacji wytworów kultury, nurtów intelektualnych i ideowych. Umie rozpoznawać środki, które budują ich znaczenia i oddziaływanie społeczne. K_U05

Ponadto w zakresie umiejętności student:

 jest w stanie zanalizować tekst specjalistyczny w dziedzinie przekładoznawstwa, a w wyniku tejże analizy zauważyć jego mocne i słabe strony. Te ostatnie umie poddać konstruktywnej krytyce.

 ma wyostrzone spojrzenie na problemy transferu kulturowego w przekładzie (głównie literackim – szerzej: w ogóle pisemnym),

 potrafi właściwie analizować przyczyny i przebieg procesów komunikacyjnych i dyskursywnych, formułować własne opinie na ten temat oraz stawiać i weryfikować proste hipotezy badawcze.

 potrafi samodzielnie i krytycznie uzupełniać swą wiedzę i umiejętności, łącząc perspektywę socjologiczną i lingwistyczną.

Ponadto w zakresie umiejętności społecznych student:

 jest gotowy do podjęcia pracy wymagającej (przynajmniej podstawowej) wiedzy z zakresu komunikacji międzykulturowej.

Warunki zaliczenia:

1. obecność na zajęciach

2. czytanie lektur

3. uczestnictwo w dyskusjach

4. pozytywny wynik egzaminu pisemnego (testu wiedzy uzyskanej z lektur)

Oceny:

100−95% - 5!

94,5−90% - 5

89,5−85% - 4,5

84,5−80% - 4

79,5−75% - 3,5

74,5−65% - 3

64,5−0% - nzal