Problem Innego: Europa i Nowy Świat

ogólnouniwersyteckie

Celem zajęć jest przedstawienie problemu Obcego / Innego w kontekście relacji między Starym a Nowym Światem.

Zakres tematyczny:

Dzieje poznawania Ameryki; dialog międzykulturowy z perspektywy filozoficznej, antropologicznej, literackiej; historia idei.

w sali

Studenci zapoznają się ze zjawiskiem zderzenia kultur (Problemem Innego) na przykładzie relacji między Starym a Nowym Światem. Program składa się z trzech części: 1/. część historyczna (kroniki Indii, Ameryka w dawnych leksykonach i dyskursie encyklopedycznym); 2/. problem Innego we współczesnej literaturze latynoamerykańskiej; 3/. Problem Innego w ujęciu globalnym (perspektywa antropologiczna, historiozoficzna, filozoficzna).

Wprowadzenie. Terminologia:

Problem Innego (Tzvetan Todorov, Ryszard Kapuściński) / Zderzenie cywilizacji (Samuel Phillips Huntington) / Zderzenie kultur (Marshal Eakin) / Spotkanie dwóch światów (El encuentro de dos mundos) / Akulturacja / Asymilacja / Dialog z Innym (bariera językowa, problem tłumaczy).

I. Zderzenie kultur: Ameryka i Europa w ujęciu historycznym.

1. Nowy Świat, Niezwykły Świat: „amerykańska rzeczywistość cudowna”.

1.1. Ameryka w kronikach Indii.

• Krzysztof Kolumb Pisma, PWN, Warszawa 1970.

• Amerigo Vespucci „O naturze i zwyczajach mieszkańców tego kraju” w: Listy o odkryciu Ameryki, Novus Orbis, Gdańsk 1995, s. 72-75

• Hernán Cortés Listy o Zdobyciu Meksyku, Novus Orbis, Gdańsk 1997.

• Bernal Díaz del Castillo, Prawdziwa historia podboju Nowej Hiszpanii, Wyd. Łódzkie, Łódź 1986.

• Wybór tekstów: Adam Elbanowski Nowe Królestwo Grenady. Historia naturalna, obyczajowa i domniemana, WAB, Warszawa 2006.

• Komentarz: Tzvetan Todorov „Kolumb i Indianie” w: Podbój Ameryki. Problem Innego, Aletheia, Warszawa 1996.

1.2. “Amerykańska rzeczywistość cudowna” (lo real maravilloso americano).

• Alejo Carpentier, „Przedmowa” w: Królestwo z tego świata, PIW, Warszawa 2018 https://docer.pl/doc/s1v55e1

2. Kanibal vs. szlachetny dzikus: Kim jest Indianin?

• Michel Montaigne „O kanibalach” w: Próby https://bazhum.muzhp.pl/media/files/ER(R)GO_Teoria_Literatura_Kultura/ER(R)GO_Teoria_Literatura_Kultura-r2003-t-n2_(7)/ER(R)GO_Teoria_Literatura_Kultura-r2003-t-n2_(7)-s173-182/ER(R)GO_Teoria_Literatura_Kultura-r2003-t-n2_(7)-s173-182.pdf

• Dysputa w Valladolid (1550-1551), Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2014: Spór między Bartolomé de Las Casas a Juanem Ginés de Sepúlvedą.

3. Asymilacja à rebours: Losy Francisca Martína, konkwistadora który został Indianinem.

• A.E. Portrety zdobywców i sylwetki niepozornych. Z dziejów Wenezueli i Nowego Królestwa Grenady w XVI wieku. CESLA, Warszawa 2017, s. 9-24.

• A.E “Przypadki Francisca Martina – konkwistadora, który został Indianinem” Kwartalnik Ameryka Łacińska. Nr.4 (66), 2009, ss. 34-42. https://bibliotekanauki.pl/articles/28328084

4. Hiszpańscy konkwistadorzy w oczach Azteków: wizja zwyciężonych.

• Miguel León Portilla Visión de los vencidos, UNAM, México 2003 (Zmierzch Azteków. Kronika zwyciężonych, PIW, Warszawa 1967).

5. Nowy Świat w oczach Francuzów (La France Antarctique, 1555-1567).

• Jean de Léry Histoire d'un voyage fait en la terre du Brésil, autrement dite Amérique (History of a voyage to the land of Brazil, University of California Press, 1992). https://books.google.pl/books?id=F8qqKoCSWVkC&pg=PA53&redir_esc=y&hl=pl#v=onepage&q&f=false

• André Thevet Les Singularités de la France antarctique, autrement nommee Amerique (The New found worlde, or Antarctike) https://quod.lib.umich.edu/e/eebo/A13665.0001.001/1:30?rgn=div1;view=fulltext

6. Nowy Świat w oczach Anglików.

• Walter Raleigh The Discovery of Guiana https://www.gutenberg.org/files/2272/2272-h/2272-h.htm

7. Nowy Świat w oczach Polaków.

• Janusz Tazbir Sarmaci i świat (Prace krytyczne T. 3), Universitas, Warszawa 2001.

8. Bariera językowa w spotkaniu z Innym. Problem tłumaczy.

8.1. Rola tłumaczy w podboju Nowego Królestwa Grenady

• A.E. „Język a konkwista. Podbój Nowego Królestwa Grenady” w: Ameryka Łacińska – rozumem i sercem, Wydawnictwo CESLA, Warszawa 2003, ss.179-201.

8.2. Marina (La Malinche): indiańska tłumaczka Hernán Cortesa

• Octavio Paz „Synowie Malinche” (rozdz. IV) w: Labirynt samotności,Wydawnictwo Literackie, Kraków 1991.

9. Nazywanie Ameryki: Nowy Świat w dyskursie encyklopedycznym XVI-XVIII wieku (dykcjonarze, leksykony, encyklopedie).

• A.E. „Nowy Świat w piśmiennictwie europejskim XVII wieku”, Ameryka Łacińska, 3-4 (77-78), 2012, ss. 43-64. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-7e514134-7fd8-4e49-b33d-72a0eb5c177e

• A.E. Obraz Nowego Świata w piśmiennictwie staropolskim, Studi@ Naukowe, nr. 21, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014, 131 s. https://portal.uw.edu.pl/documents/7732735/0/SN+21+Adam+Elbanowski+-+Obraz+Nowego+%C5%9Awiata.pdf

• A.E. „Nazywanie Ameryki. Nowy Świat w słownikach w latach 1550-1750”, Prace filologiczne, tom LXIV, 2013, Wydział Polonistyki UW, ss. 65-98.https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=4778

• A.E. „Nowy Świat w polskich dykcjonarzach od XVI do początku XIX wieku”, Lingwistyka stosowana, nr. 7, 2013, ss. 7-32. https://bazhum-muzhp-pl.webpkgcache.com/doc/-/s/bazhum.muzhp.pl/media/files/Lingwistyka_Stosowana_Applied_Linguistics_Angewandte_Linguistik/Lingwistyka_Stosowana_Applied_Linguistics_Angewandte_Linguistik-r2013-t-n7/Lingwistyka_Stosowana_Applied_Linguistics_Angewandte_Linguistik-r2013-t-n7-s7-32/Lingwistyka_Stosowana_Applied_Linguistics_Angewandte_Linguistik-r2013-t-n7-s7-32.pdf

II. Problem Innego z perspektywy współczesnych pisarzy latynoamerykańskich.

• Alejo Carpentier „Wielki lot” (rozdz. VIII) w: Królestwo z tego świata, PIW, Warszawa 2018 https://docer.pl/doc/s1v55e1

• Alejo Carpentier Koncert barokowy, Czytelnik, Warszawa 1977. https://chomikuj.pl/ChomikKulturalny/KSI*c4*84*c5*bbKI/Alejo+Carpentier/Alejo+Carpentier+-+Koncert+barokowy,7137523229.pdf

• Mario Vargas Llosa Gawędziarz, Rebis, Poznań 1997. http://www.ebookoteka.pl/ksiazki/gawedziarz-2796#google_vignette

• Leonardo Padura Jak na wietrze pył, Noir sur Blanc, Warszawa 2023.

• Leonardo Padura Heretycy, Noir sur Blanc, Warszawa 2022.

III. Problem Innego w ujęciu globalnym.

3.1. Perspektywa antropologa.

• Claude Lévi Strauss „Szklaneczka rumu” (rozdz. XXXVIII) w: Smutek tropików. Warszawa 1960 i 2008, Łódź 1992. https://docer.pl/doc/se511n

• Bronisław Malinowski „Wprowadzenie. Przedmowa, metoda i zakres niniejszych badań” w: Argonauci Zachodniego Pacyfiku, PWN, Warszawa 2005 https://docer.pl/doc/ncn8e5x

3.2. Perspektywa historiozofa.

• Arnold Toynbee „Unifikacja świata i zmiana w perspektywie historycznej” w: Cywilizacja w czasie próby, Wyd. Przedświt, Warszawa 1988, 1991 (Civilization on Trial, 1948).

3.3. Perspektywa filozofa.

• Leszek Kołakowski „Szukanie barbarzyńcy” w: Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Znak, Kraków 2012 https://www.scribd.com/doc/254068852/Leszek-Ko%C5%82akowski-Szukanie-Barbarzy%C5%84cy-Z%C5%82udzenia-Uniwersalizmu-Kulturalnego

3.4. Podsumowanie: Ten Inny.

• Ryszard Kapuściński Ten Inny, Znak, Kraków 2006 https://docer.pl/doc/n585evs

Bibliografia zamieszczona jest przy poszczególnych zagadnieniach

Efekty kształcenia

Wiedza

Po zakończeniu zajęć student: Poznaje rozmaite definicje kultury i cywilizacji; poznaje problematykę zderzenia kultur na przykładzie dialogu między Starym a Nowym Światem; poznaje złożoną problematykę zderzenia kultur zarówno w ujęciu historycznym, jak i współczesnym; poznaje rozmaite perspektywy opisu tego zjawiska (antropologiczne, filozoficzne, historiozoficzne, literackie); poznaje dzieje Ameryki Łacińskiej.

Umiejętności

Po ukończeniu zajęć student: Czyta, rozumie i interpretuje dzieła z zakresu dialogu międzykulturowego; interpretuje tekst i dyskurs z wielu perspektyw, dokonuje jego pogłębionej analizy; rozpoznaje w czytanych tekstach wielość perspektyw w opisie rozmaitych formacji kulturowych; stosuje zdobytą wiedzę do analizy konkretnych dzieł z zakresu poruszanej tematyki. Prezentuje własne stanowisko i wyniki własnych analiz w mowie i w piśmie.

Kompetencje społeczne

Po zakończeniu kursu: Potrafi formułować i prezentować własne poglądy. Potrafi dyskutować ze stanowiskiem innych osób w sposób właściwy dla debaty akademickiej. Szanuje cudze zdanie i cudzą własność intelektualną.

Wykład połączony z dyskusją.

Kryteria oceny

Zaliczenie na ocenę.