"Teologia porównawcza jako język humanistyki: „Mądrość ziemi i nieba” perspektywa filozoficzno-teologiczna"

ogólnouniwersyteckie

Umiejętność przygotowania wypowiedzi ustnej, prezentującej opracowany przez studenta temat (poprawnie skomponowanej, zawierającej jasno sformułowaną tezę i właściwie zhierarchizowaną argumentację, opartej na dobrej znajomości bibliografii).

Postawienie teologii w ramach dyskursu humanistycznego otwiera oryginalną perspektywę porównawczą refleksji prawosławnej, katolickiej i ewangelickiej. Język teologii jawi się jako samodzielny język humanistyki, będący kluczem do opisania człowieka i świata. Teologia jako język humanistyki posługuje się bezpośrednim doświadczeniem człowieka, przekładając formy życia, twórczości, zachowań, uczuć, relacji społecznych na kategorie dyskursywne, wokół których na nowo budowany jest orbis humanum. Poprzez takie sproblematyzowanie teologii w jej polu zainteresowania znajduje się malarstwo, rzeźba, architektura, muzyka, literatura, doświadczenie mistyczne, liturgiczne czy ascetyczne. W ten sposób buduje się system nadrzędnych kategorii, wyznaczających dyskurs filozoficzny.

Każda z wymienionych dziedzin, w obszarze teologii jako języka humanistyki zyskuje nową interpretację, dla każdej z nich teologia staje się nowym kluczem hermeneutycznym.

Teologia porównawcza jako język humanistyki obejmuje trzy dydaktyczne moduły, w ramach których podejmowana będzie próba zastosowania klucza teologii porównawczej jako języka humanistyki do dziedziny filozofii, literatury i sztuki. Każdy z modułów prowadzony jest przez trzyosobowy zespół badaczy. Ostatnie zajęcia zamykające semestr (4 x 45 min) odbędą się w formie sympozjum, na którym nastąpi wymiana doświadczeń studentów i wykładowców ze wszystkich trzech modułów, a studenci zaprezentują wyniki swoich poszukiwań.

W czasie zajęć będziemy szukać odpowiedzi na najbardziej fundamentalne pytania, które wspólne są ludziom wszystkich epok: o możliwość poznania prawdy, źródło zła i jego konsekwencje, naturę czasu, śmierć, czy rolę znaków i języka. Nie będziemy jednak szukać sami, lecz pójdziemy śladami tych, którzy pozostawili świadectwo swoich dociekań, szczególnie teologicznych i filozoficznych.

Lektury wstępne:

Awierincew S., Świat jako szkoła, [w:] tegoż, Na skrzyżowaniu tradycji. Szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyjskiej, tłum. D. Ulicka, Warszawa 1988, s. 202-254.

Jaeger W., Teologia wczesnych filozofów greckich, tłum. J. Wocial, Kraków 2007, s. 25-48.

Pasierb J. St., Na początku była kultura, [w:] tegoż, Na początku była kultura, red. M. Wilczek, Katowice 2013, s. 13-22.

Pasierb J. St., Teologia i kultura współczesna, [w:] tegoż, Na początku była kultura, red. M. Wilczek, Katowice 2013, s. 77-85.

Źródła (wybrane fragmenty):

- Arendt H., Eichmann w Jerozolimie: rzecz o banalności zła, Kraków 2022.

- Arystoteles, Fizyka (różne wydania)

- Augustyn, Wyznania (różne wydania)

- Dzikie dziecko – film w reż. F. Truffaut i fragmenty książek M. Losure i U. Frith

- Grzegorz z Nyssy, Przeciwko Eunomiuszowi, tłum. M. Przyszychowska, w: Eunomiusz i jego adwersarze, red. M. Przyszychowska, T. Stępień, Warszawa 2021.

- Frankl V., Człowiek w poszukiwaniu sensu, Warszawa 2004.

- Justyn, Dialog z Żydem Tryfonem, tłum. L. Misiarczyk, Warszawa 2023

- Maksym Wyznawca, Ambiguorum Liber (tłum. własne)

- Paisjusz Hagioryta, Słowa, t. 1-5, tłum. J. Pańkowski i in., Hajnówka 2010-2015.

- Platon, Listy VII (różne wydania)

- Platon, Państwo (różne wydania)

- Platon, Teajtet (różne wydania)

- Platon, Timajos (różne wydania)

- Ratzinger J., Opera omnia. Zmartwychwstanie i życie wieczne, przeł. J. Kobienia, Lublin 2014

- Widmo wolności – film w reż. L. Buñuela

- Wittgenstein L., Dociekania filozoficzne, tłum. B. Wolniewicz (różne wydania),

Opracowania:

- Batzig N. T., A Biblical Theology of the Trees of the Garden, https://feedingonchrist.org/biblical-theology-trees-garden/

- Hadot P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe, Warszawa 2003.

- Jedrzejczak D., Teologia miasta, w: Dobiesław Jędrzejczak (red.), Humanistyczne oblicze miasta, Warszawa 2004, s. 67-94.

- Krałowicz, D., Arcyparadoks śmierci (różne wydania)

- Mojżyn N., Rajski ogród jako topos szczęścia w chrześcijańskiej komunikacji kulturowej, KULTURA – MEDIA – TEOLOGIA 2018 nr 34, s. 28–61.

- Paprocki H., Czas. Eseje o wieczności, Warszawa 2018.

- Pelikan J.. Chrześcijaństwo i kultura klasyczna. Metamorfoza teologii naturalnej w spotkaniu chrześcijaństwa z kulturą hellenistyczną, Warszawa 2024.

- Stanek T., Miasto w Biblii Hebrajskiej. Perspektywa teologiczna, POZNAŃSKIE STUDIA TEOLOGICZNE TOM 26, 2012, s. 7 – 27

Ponadto teksty źródłowe i inne teksty kultury oraz opracowania wybrane w porozumieniu z uczestnikami zajęć.

Po ukończeniu konwersatorium student:

– rozpoznaje w omawianych na zajęciach tekstach źródłowych (literackich, filozoficznych, teologicznych), dziełach sztuki i innych tekstach kultury kluczowe pojęcia i problemy filozoficzne i teologiczne; K_W06, K_U02, K_U05, K_K06

– opracowuje i realizuje – w konsultacjach z prowadzącymi – projekt samodzielnych badań nad wybranymi przez siebie tekstami źródłowymi nawiązującymi do określonych tradycji teologicznych, a następnie prezentuje w formie ustnej ich wyniki; K_W02, KW_06, K_W07, K_W08, K_U01, K_U02, K_U03, K_U04, K_U05, K_U10, K_K02, K_K03

– dokonuje samodzielnej analizy i interpretacji wybranych przez siebie tekstów, umiejscawiając je we właściwych kontekstach kulturowych i krytycznie wykorzystując stan badań; K_W03, K_W04, K_W06, K_W07, K_U01, K_U02, K_U04, K_U05

– potrafi podjąć rzeczową dyskusję naukową, przy czym:

a) jasno formułuje i umie uargumentować swoje stanowisko,

b) umie modyfikować własne tezy uwzględniając wagę argumentacji przedstawionej w dyskusji. K_U06, K_K03, K_K05

1. Podstawą zaliczenia konwersatorium jest:

a) obecność na zajęciach (student ma prawo do dwóch nieobecności);

b) przygotowanie do zajęć;

c) aktywność (uczestnictwo w dyskusji);

d) egzamin.

Na egzamin student przygotowuje wypowiedź ustną przedstawiającą samodzielną analizę i interpretację wybranego tekstu źródłowego (lub innego tekstu kultury) związanego z tematyką zajęć.

Temat wypowiedzi i bibliografia uzgadniane są uprzednio z prowadzącymi.

2. Kryteria oceny przygotowanej przez studenta wypowiedzi własnej:

– związek wypowiedzi z tematem,

– samodzielność, wnikliwość i interdyscyplinarny charakter interpretacji,

– sposób wykorzystania stanu badań (bibliografii),

– kompozycja wypowiedzi (celowość, logika, przejrzystość).

3. Ocena końcowa uwzględnia:

– obecność na zajęciach (10% oceny końcowej),

– przygotowanie do zajęć (10% oceny końcowej),

– aktywny udział w zajęciach (20% oceny końcowej),

– wypowiedź egzaminacyjną (60% oceny końcowej).