"Teologia porównawcza jako język humanistyki: „Teologia i sztuka. Od Lascaux do Czarnego Kwadratu”"

ogólnouniwersyteckie

Umiejętność przygotowania wypowiedzi ustnej, prezentującej opracowany przez studenta temat (poprawnie skomponowanej, zawierającej jasno sformułowaną tezę i właściwie zhierarchizowaną argumentację, opartej na dobrej znajomości bibliografii).

Zalecana dobra znajomość języka angielskiego.

Postawienie teologii w ramach dyskursu humanistycznego otwiera perspektywę porównawczą refleksji prawosławnej, katolickiej i ewangelickiej, także w dialogu z innymi tradycjami i religiami; refleksji nad tym, co w nich wspólne i co odrębne. Język teologii jawi się jako samodzielny język humanistyki, będący kluczem do opisania człowieka i świata. Teologia jako jęz. humanistyki posługuje się bezpośrednim doświadczeniem człowieka, przekładając formy życia, twórczości, zachowań, uczuć, relacji społecznych na kategorie dyskursywne, wokół których na nowo budowany jest orbis humanum. Poprzez takie sproblematyzowanie teologii w jej polu zainteresowania są malarstwo, rzeźba, architektura, muzyka, literatura, doświadczenie mistyczne, liturgiczne czy ascetyczne. W ten sposób buduje się system nadrzędnych kategorii, wyznaczających dyskurs filozoficzny. Każda z wymienionych dziedzin, w obszarze teologii zyskuje nową interpretację, dla każdej z nich teologia staje się kluczem hermeneutycznym

Teologia porównawcza jako język humanistyki obejmuje trzy dydaktyczne moduły, w ramach których podejmowana będzie próba zastosowania klucza teologii porównawczej jako języka humanistyki do dziedziny filozofii, literatury i sztuki. Zajęcia nie są pomyślane jako systematyczny kurs, ale raczej jako „propedeutyka propedeutyki”. Każdy z modułów prowadzony jest przez trzyosobowy zespół badaczy. Ostatnie zajęcia zamykające semestr (4 x 45 min) odbędą się w formie sympozjum, na którym nastąpi wymiana doświadczeń studentów i wykładowców ze wszystkich trzech modułów, a studenci zaprezentują wyniki swoich poszukiwań..

Tytuł niniejszego modułu „Teologia i sztuka. Od Lascaux do Czarnego Kwadratu” wskazuje na główną oś problematyki łączności teologii i sztuki. Wzajemna relacja tych dwóch dziedzin jest wpisana w główny model antropologiczny, sprawdzający się od pradziejów po współczesność. Sztuka jako maksymalny wysiłek człowieka względem rzeczywistości i siebie samego nie tylko z konieczności zostaje wprowadzona w przestrzeń „sacrum”, ale sama staje się tworzywem doświadczenia i treści teologicznych, formułą Boga i Człowieka. Przejście przez epoki, kultury i formy doświadczenia sztuki w różnych kultach i religiach ma pokazać w jakim stopniu sztuka staje się odpowiedzią na podstawowe pytania teologiczne, nieuchronnie stawiane przez człowiekiem. Będziemy przyglądać się różnym formom sztuki od plastyki, muzyki, form liturgii jako całościowego dzieła artystycznego, teatru i filmu, aż po wielkie eksperymenty sztuki współczesnej. Będziemy poruszać się w doświadczeniu tradycji chrześcijańskiej - prawosławnej, łacińskiej i protestanckiej, a także żydowskiej i muzułmańskiej, zaglądać w mrok pradziejów i archaicznych doświadczeń oraz w blask barokowej mistyki warszawskich kościołów, przekraczać granice Wschodu i Zachodu, odnajdywać się w świecie bizantyńskiej liturgii i chasydzkim tańcu, wpatrywać się w teatr i film oraz widzieć Czarny Kwadrat jako nową ikonę Boga.

Lektury wstępne

S. Awierincew, Świat jako szkoła, [w:] tegoż, Na skrzyżowaniu tradycji. Szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyjskiej, tłum. D. Ulica, Warszawa 1988, s. 202-254.

W. Jaege., Teologia wczesnych filozofów greckich, tłum. J. Wocial, Kraków 2007, s. 25-48.

J. St. Pasierb, Na początku była kultura, [w:] tegoż, Na początku była kultura, red. M. Wilczek, Katowice 2013, s. 13-22.

J. St. Pasierb, Teologia i kultura współczesna, [w:] tegoż, Na początku była kultura, red. M. Wilczek, Katowice 2013, s. 77-85.

Literatura:

O. Frejdenberg, Obraz i pojęcie, tłum. B. Żyłko, Gdańsk 2007.

O. Frejdenberg, Semantyka kultury, red. D. Ulicka, Kraków 2005.

A.Wiercinski, Magia i religia: szkice z antropologii religii, Kraków 2004.

A.Laming-Emperaire, Skarby w grocie Lascaux, tłum. M. Bibrowski, Warszawa 1968.

Antropologia widok: zagadnienia i wybór tekstów, opr. A. Chałupnik, Warszawa 2005.

Antropologia ciała: zagadnienia i wybór tekstów, opr. A. Chałupnik, Warszawa 2008.

S. Awierincew, Na skrzyżowaniu tradycji. Szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyńskiej, tłum. D. Ulicka, Warszawa 1988.

Ch. Schönborn, Ikona Chrystusa, tłum. W. Szymona, Poznań 2001.

R. Taft, Ponad Wschodem i Zachodem: problemy rozumienia liturgii, tłum. S. Gałecki, E. Litak, Warszawa 2014.

H. Paprocki, Misterium eucharystii. Interpretacja genetyczna liturgii bizantyjskiej, Kraków 2010.

E. Wellesz, Historia muzyki i hymnografii bizantyjskiej, tłum. M. Kaziński, Kraków 2006.

J. Nowosielski, Zagubiona bazylika. Refleksje o sztuce i wierze, Kraków 2013.

Z. Podrórzec, Rozmowy z Jerzym Nowosielskim, Kraków 2014.

J. Grotowski, Teksty zebrane, Warszawa 2012.

A.Tarkowski, Czas utrwalony, tłum. S. Kuśmierczyk, Warszawa 1991.

I.Tatarowa, Ergo sum: poszukiwanie sensu istnienia w polski i radzieckim filmie 1960-1990, Warszawa 2004.

A.Turowski, Między sztuką a komuną: teksty awangardy rosyjskiej 1910-1932, Kraków 1998.

K. Malewicz, Świat bezprzedmiotowy, Gdańsk 2006.

L. Żadowa, Poszukiwania i eksperyment: z dziejów sztuki rosyjskiej i radzieckiej lata 1910-1930, tłum. J. Derwojed, J. Tasarski, Warszawa 1982.

Ponadto teksty źródłowe i inne teksty kultury oraz opracowania wybrane w porozumieniu z uczestnikami zajęć.

Po ukończeniu konwersatorium student:

– rozpoznaje w omawianych na zajęciach tekstach źródłowych (literackich, filozoficznych, teologicznych), dziełach sztuki i innych tekstach kultury związki z różnymi fazami i nurtami tradycji teologicznej; K_W06, K_U02, K_U05, K_K06

– określa funkcje takich nawiązań w tekstach literackich i dziełach sztuki omawianych na zajęciach; K_W06, K_W08, K_U02, K_K03

– opracowuje i realizuje – w konsultacjach z prowadzącymi – projekt samodzielnych badań nad wybranymi przez siebie tekstami literackimi nawiązującymi do określonych tradycji teologicznych, a następnie prezentuje w formie ustnej ich wyniki; K_W02, KW_06, K_W07, K_W08, K_U01, K_U02, K_U03, K_U04, K_U05, K_U10, K_K02, K_K03

– dokonuje samodzielnej analizy i interpretacji wybranych przez siebie tekstów, umiejscawiając je we właściwych kontekstach kulturowych i krytycznie wykorzystując stan badań; K_W03, K_W04, K_W06, K_W07, K_U01, K_U02, K_U04, K_U05

– potrafi podjąć rzeczową dyskusję naukową, przy czym:

a) jasno formułuje i umie uargumentować swoje stanowisko,

b) umie modyfikować własne tezy uwzględniając wagę argumentacji przedstawionej w dyskusji. K_U06, K_K03, K_K05

1. Podstawą zaliczenia konwersatorium jest:

a) obecność na zajęciach (student ma prawo do dwóch nieobecności);

b) przygotowanie do zajęć;

c) aktywność (uczestnictwo w dyskusji);

d) egzamin.

Na egzamin student przygotowuje wypowiedź ustną przedstawiającą samodzielną analizę i interpretację wybranego tekstu źródłowego (lub innego tekstu kultury) związanego z tematyką zajęć.

Temat wypowiedzi i bibliografia uzgadniane są uprzednio z prowadzącymi.

2. Kryteria oceny przygotowanej przez studenta wypowiedzi własnej:

– związek wypowiedzi z tematem,

– samodzielność, wnikliwość i interdyscyplinarny charakter interpretacji,

– sposób wykorzystania stanu badań (bibliografii),

– kompozycja wypowiedzi (celowość, logika, przejrzystość).

3. Ocena końcowa uwzględnia:

– obecność na zajęciach (10% oceny końcowej),

– przygotowanie do zajęć (10% oceny końcowej),

– aktywny udział w zajęciach (20% oceny końcowej),

– wypowiedź egzaminacyjną (60% oceny końcowej).