Człowiek nieukończony. Patrystyczne i średniowieczne korzenie transhumanizmu

monograficzne
ogólnouniwersyteckie

Transhumanizm wydaje się stać na antypodach ortodoksji chrześcijańskiej, a więc tych współczesnych doktryn, które komentując objawienie powołują się na tradycje teologiczno-filozoficzną zapoczątkowaną przez Ojców Kościoła i rozwijaną przez myślicieli średniowiecza. Po bliższym i wyzbytym schematów przyjrzeniu się tej tradycji, wypada jednak stwierdzić, że głoszący konieczność wydobycia się ludzkości z zamknięcia w tzw. prawach natury transhumaniści są w swej wizji człowieka bliżsi kierunkowi, w którym chrześcijańską antropologię rozwijali Ojcowie Kościoła niż twardo broniący tychże praw współcześni przedstawiciele teologii chrześcijańskiej.

We współczesnym sporze ideowym o to, czym jest natura ludzka i jakie jest jej przeznaczenie myśl transhumanistyczna – zapoczątkowana przez takich myślicieli jak Max More, Ray Kurzweil czy Donna Haraway - wydaje się stać na antypodach ortodoksji chrześcijańskiej, a więc tych współczesnych doktryn, które komentując objawienie powołują się na szeroko rozumianą tradycje teologiczno-filozoficzną zapoczątkowaną przez Ojców Kościoła i rozwijaną przez myślicieli średniowiecza. Wielu współczesnych obrońców tejże tradycji oskarża bowiem transhumanizm o podważanie fundamentalnej wedle nich zasady chrześcijańskiego humanizmu: niezmienności stworzonej przez Boga ludzkiej natury. Transhumanizm głosi przecież, że człowiek nie tylko jest zdolny to przekroczenia swych ludzkich uwarunkowań, ale że wręcz uzdalnia go do tego wewnętrzny dynamizm „płynnej” w swej istocie natury, więcej jeszcze, że w wyniku warunkowanej przez kulturę przemiany, osiągnie status doskonałości przypisywany dotąd temu, co „boskie”. Transhumanistyczny projekt jawi się więc ostatecznie jego chrześcijańskim przeciwnikom jako zamaskowana przez naukową frazeologię, a w istocie demoniczna, pokusa przekroczenia ustanowionych przez Boga praw stworzenia analogiczna do Adamowej pokusy stania się niczym Bóg.

Problem polega jednak na tym, że głoszący konieczność wydobycia się ludzkości z zamknięcia w tzw. prawach natury transhumaniści są w wielu aspektach swej wizji człowieka bliżsi kierunkowi, w którym chrześcijańską antropologię rozwijali Ojcowie Kościoła niż twardo broniący tychże praw współcześni przedstawiciele teologii chrześcijańskiej. Zapominają oni bowiem, że chrześcijańska teologia choć zawsze głosiła wspaniałość ludzkiej natury stworzonej przez Boga, to zrazem w swych początkach przełamywała też grecki naturalizm, który stał właśnie na stanowisku niezmienności ludzkiej natury.

W czasie wykładu przedstawię wpierw, czym charakteryzował się właściwy dla religii archaicznych i w dużym stopniu kontynuowany na łonie filozofii greckiej naturalizm, a następnie na czym polegało jego przekroczenie w starożytnej i średniowiecznej myśli chrześcijańskiej. To zaś pozwoli mi podjąć zagadnienie czy i w jakim sensie wyrosłą na gruncie takiego przekroczenia teologiczną i filozoficzną wizję człowieka można określić jako pierwszą w myśli zachodniej postać idei transhumanistycznej.

R. Kurzwiel, Nadchodzi osobliwość, Warszawa 2013;

M. Klichowski, Narodziny cyborgizacji, Poznań 2014,

M. Eliade, Mit wiecznego powrotu, Warszawa 1998

J. Taubes, Zachodnia eschatologia, Warszawa 2016

G.S. Kirk, J.E. Raven, M. Schofield, Filozofia przedsokratejska, Warszawa 1999

Arystoteles, Fizyka

Arystoteles, Metafizyka

Platon, Dialogi

Plotyn, Enneady

Ireneusz z Lyonu, Adversus Haereses

Ireneusz z Lyonu, Wykład nauki apostolskiej

Atanazy Wielki, O wcieleniu Słowa

Tertulian, Przeciw Marcjanowi

Grzegorz z Nyssy, O stworzeniu człowieka

Orygenes, Homilie o Księdze Kapłańskiej

Orygenes, O zasadach

Augustyn, Państwo Boże

Bernard z Clairvaux, De gratia et libero arbitro

Bernard z Clairvaux, Sermones super Cantica Canticorum

Bonawentura, Konferencje o sześciu dniach stworzenia

Tomasz z Akwinu, Suma Teologiczna

Mistrz Eckhart, Kazania

Roger Bacon, Dzieło większe

Francis Bacon, Novum Organum

Ch. Schonborn, Przebóstwienie. Życie i śmierć, Poznań, 2001

M. Coune, Grace de la Transfiguration d’apres les Peres d’Occident, Bellefontaine 1990.

M. Blondel, Filozoficzne wyzwania chrześcijaństwa, Kraków 1994

R. Javelet, Image et ressemblance au douzième siècle, 1967

E. Gilson, Duch filozofii średniowiecznej, Warszawa 1958

R. Cole-Turner, Transhumanism and Transcendence, Washington 2011

C. Mercer and T. J. Trothen, Religion and Transhumanism, 2015

Nabyta wiedza:

- zna główne koncepcje hermeneutyczne i mistyczne starożytności i średniowiecza

- zna szczegółową terminologię z zakresu tematyki seminarium w języku łacińskim oraz językach nowożytnych

Nabyte umiejętności:

- samodzielnie dokonuje analizy czytanych na zajęciach lektur

- umie wyławiać istotne problemy i pytania badawcze związane z poruszanymi zagadnieniami

- umie sformułować własne tezy badawcze

Nabyte kompetencje społeczne:

- ma świadomość znaczenia dla kultury europejskiej średniowiecznych teorii symbolu oraz koncepcji mistycznych

- potrafi współdziałać w grupie, przyjmując w niej różne role

Rozmowa sprawdzająca znajomość przedstawianej podczas wykładów problematyki, aktywność podczas zajęć

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze