Filozofia dialogu międzyreligijnego – teoria i dokumenty

ogólnouniwersyteckie
seminaria monograficzne

Zainteresowanie fenomenem religijności, orientację w nauczaniu chociaż jednej religii i znajomość podstawowych pojęć filozoficznych oraz umiejętność sprawnego czytania po angielsku.

Seminarium ma na celu analizę dialogu międzyreligijnego i jego podstaw filozoficznych. Będą omawiane eseje kilkunastu dwudziestowiecznych filozofów i teologów chrześcijańskich, a także żydowskich i innych, np. Bartha, Rahnera, W.C. Smitha, Tillicha, Sacksa, Heschela, Greenberga. W drugim semestrze omawiane i analizowane będą główne dokumenty, które powstały w ramach dialogu chrześcijańsko-żydowskiego.

Seminarium ma na celu analizę dialogu międzyreligijnego i jego podstaw filozoficznych. Zaczniemy od rozważań na temat pluralizmu religijnego sformułowanych przez wybitnych filozofów i teologów, głównie ze środowiska uniwersyteckiego, czynnych w wieku dwudziestym, przy czym rozważali oni kwestię stosunku do innych religii głównie w okresie powojennym. Są wśród nich tuzy myśli chrześcijańskiej, zarówno katolicy jak i protestanci: Karl Barth, Karl Rahner, Paul Tillich, wybitny religioznawca Wilfried Cantwell Smith, autorzy mniej znani, ale ciekawi: Donald Dawe i Claude Geffré, a także znani żydowscy myśliciele Abraham Joshua Heschel, Jonathan Sacks oraz znaczący w sferach dialogicznych rabini Irving Greenberg i Norman Salomon, a ponadto Raphael Jospe, islamski autor Mohamed Talbi oraz buddysta Mahinda Palihawadana i hinduista K.L. Seshagiri Rao; last but not least wielki teoretyk dialogu międzyreligijnego Raimundo Panikkar.

W drugim semestrze zapoznamy się z określeniem dialogu międzyreligijnego Leonarda Swidlera oraz jego streszczeniem historii tego dialogu, a następnie omawiane i analizowane będą główne dokumenty, które powstały w ramach dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. Utworzyły je zarówno oficjalne ciała Kościoła katolickiego, jak i grupy teologów chrześcijańskich oraz żydowskich, Międzynarodowa Rada Chrześcijan i Żydów (ICCJ); dodatkowo omówimy jeden dokument stworzony przez grono uczonych muzułmańskich.

Program

I semestr

1. Wprowadzenie

2. Karl Barth, Die kirchliche Dogmatik, Band I/2, Evangelischer Verlag, 1960, 304-397; wybór w “The revelation of God as the abolition of religion” (1956), w: J. Hick i B. Hebblethwaite, Christianity and Other Religions, Glasgow 1980, 32-51.

3. Karl Rahner, “Christianity and the non-Christian religions” (1961), w: J. Hick i B. Hebblethwaite, Christianity and Other Religions, Glasgow 1980, 52-79.

4. Wilfred Cantwell Smith, “The Christian in a religiously plural world” (1976), w: J. Hick i B. Hebblethwaite, Christianity and Other Religions, Glasgow 1980, 87-107.

5. Paul Tillich, “Christianity judging itself in the light of its encounter with the world religions” (1963), w: J. Hick i B. Hebblethwaite, Christianity and Other Religions, Glasgow 1980, 108-121.

6. Claude Geffré „Jedność chrześcijaństwa a pluralizm religijny” (1993), Znak 8/1996, 14-26.

7. Donald Dawe, Christian faith in a religiously plural world, in: D.G. Dawe and J.B. Carman, Christian Faith in a Religiously Plural World, Orbis, 1978, 13-33.

+ Mahinda Palihawadana, A Buddhist response: religion beyond ideology and power, ibidem, 34-45.

+ K.L. Seshagiri Rao, A Hindu response: the value of religious pluralism, ibid, 46-58.

8. Mohamed Talbi, “Islam and dialogue – some reflections on a current topic” (1985), w: Paul J. Griffiths Christianity Through Non-Christian Eyes, New York: Orbic Books, 1990, 82-101.

9. Jonathan Sacks, “The Dignity of Difference: Exorcizing Plato’s Ghost” (The Dignity of Difference, London, New York: Continuum 2003, first ed. 2002, 45-66.)

10. Abraham Joshua Heschel, „Żadna religia nie jest samotną wyspą” (1965), w Żadna religia nie jest samotna wyspą. Abraham Joshua Heschel i dialog międzyreligijny, WAM, Kraków 2005, 29-49.

11. Rafael Jospe, „Chosenness in Judaism: exclusivity vs. inclusivity”, w Covenant and Chosenness in Judaism and Mormonism, ed. by R. Jospe, T. G. Madsen, S. Ward, 2001, 173-194.

12. Irving Greenberg, „Pluralism and Partnership”, w Greenberg, For the Sake of Heaven and Earth: The New Encounter between Judaism and Christianity, JPS, Philadelphia 2004.

13. Raimundo Panikkar, Religie świata w dialogu, PAX 1986 (oryg. 1978).

14. Raimundo Panikkar, “Philosophical Pluralism and the Plurality of Religions”, Thomas Dean (ed.), Religious Pluralism and Truth: Essays on Cross-Cultural Philosophy of Religion, SUNY Press, 1995, 33-43.

15. Norman Solomon, “The third presence: reflections on the dialogue”, w Dialogue with a difference, ed. by T. Bayfield and M. Baybrooke, SCM Press 1992, 147-162.

II semestr

16. "Dziesięcioro przykazań na temat dialogu" („Dialogue decalogue” Leonarda Swidlera, 1984)

17. Leonard Swidler, The History of Inter-Religious Dialogue, w The Wiley-Blackwell Companion to Inter-Religious Dialogue, edited by Catherine Corille, 2013, 3-19.

18. 10 punktów z Seelisberga (Chrześcijanie i Żydzi, 1947; za Grzegorz Ignatowski, Kościoły wobec przejawów antysemityzmu, Łódź 1999, 151-153)

19. Encyklika Pawła VI Ecclesiam Suam (1964) – fragmenty

20. Deklaracja Nostra Aetate (Kościół katolicki,1965; Ignatowski, 158-9, też 154-158)

21. Wskazówki i sugestie 1974 i Wskazówki 1985 (Kościół katolicki; j.w. 160-165 i 166-179)

22. “Guidelines on Dialogue with People of Living Faiths and Ideologies” (Światowa Rada Kościołów 1979 Part II (za: http://www.wcc-coe.org/wcc/what/interreligious/77glines-e.html) oraz „Rozważania ekumeniczne na temat dialogu żydowsko-chrześcijańskiego” ŚRK (WCC), 1982 (za: Ignatowski, 212-220) oraz „The Churches and the Jewish People. Towards a New Understanding” (Sigtuna 1988) (za: The new Relationship between Christians and Jews, ICCJ, 55-60)

23. Wstęp i wyjątki z Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej (2001), Kielce 2002, s. 5-11, 13-14, 69-73

24. “Jews and Christians in Search of a Common Religious Basis for Contributing Towards a Better World” (Międzynarodowa Rada Chrześcijan i Żydów, 1993) (za: The new Relationship between Christians and Jews, ICCJ, 38-45)

25. Deklaracja „Dabru emet” (żydowska, 2000) oraz wcześniejsza deklaracja „Chrześcijaństwo w teologii żydowskiej”- Christianity in Jewish Theology, Report of the Commission of experts named by the Chief Rabbi of France, 1973 (ogłosz. 2001) (www.ccjr.us/dialogika-resources/documents-and-statements/jewish/765-fr-jewish-comm1973)

26. Deklaracja „Święty obowiązek” (chrześcijańska, 2002)

27. Jednakowe słowo dla nas i dla was (list 138 uczonych muzułmańskich, 2007), Więź 1/2008, 35-54 (i wprowadzenie tłumaczy, 31-34)

28. “A Call to Christian and Jewish Communities Worldwide” (Międzynarodowa Rada Chrześcijan i Żydów, 2009), czyli „Czas, by odnowić zaangażowanie” Więź 10/2009 (i wprowadzenie tłumacza)

29. “Czynić wolę naszego Ojca w niebie” (dekl. żydowska, 2015) oraz “Between Jerusalem and Rome” (dokument żydowski, 2017) (www.ccjr.us/dialogika-resources/documents-and-statements/jewish/1421-cer-cri-rca-2017)

30. Podsumowanie

Podstawowa:

www.ccjr.us/dialogika-resources/documents-and-statements

John Hick and B. Hebblethwaite (eds.), “Christianity and Other Religions,” Glasgow 1980.

Thomas Dean (ed.), “Religious Pluralism and Truth: Essays on Cross-Cultural Philosophy of Religion,” SUNY Press, 1995.

Catherine Cornille (ed.) „The Wiley-Blackwell Companion to Inter-Religious Dialogue”, 2013

Jonathan Sacks, “The Dignity of Difference,” London, New York: Continuum 2003.

Grzegorz Ignatowski „Kościoły wobec przejawów antysemityzmu”, Łódź 1999.

Raimundo Panikkar, „Religie świata w dialogu”, PAX 1986 (oryg. 1978).

„Żadna religia nie jest samotna wyspą. Abraham Joshua Heschel i dialog międzyreligijny”, WAM, Kraków 2005.

Dodatkowo:

https://www.prchiz.pl/beit

Jorge Bergoglio, Abraham Skórka, „W niebie i na ziemi”, Znak, Kraków 2013.

Martin Buber, „Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych”, PAX Warszawa 1992.

Perry Schmidt-Leukel, “Religious Pluralism and Interreligious Theology,” Orbis Books 2017.

Nabyta wiedza:

Osiągnięcie szerokiej wiedzy o głównych problemach filozofii dialogu międzyreligijnego, w dialogu chrześcijańsko-żydowskim, a także w szerszej sferze międzywyznaniowej.

Nabyte umiejętności:

Umiejętność samodzielnej interpretacji tekstu, komentowania i konfrontowania tez pochodzących z różnych tradycji.

Nabyte kompetencje społeczne:

Znajomość zakresu posiadanej przez siebie wiedzy i posiadanych umiejętności, rozumienie potrzeby ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego;

W celu zaliczenia seminarium uczestnicy będą zobowiązani czytać omawiane teksty, uczestniczyć w dyskusji, w każdym semestrze wygłosić referat wprowadzający omawiany tekst, a ponadto napisać krótką pracę semestralną w każdym semestrze na temat uzgodniony z prowadzącymi. (Zaproponowanie tematu do 30.11.2024. Oddanie pracy do 31.01.2025. Zaproponowanie tematu drugiej pracy semestralnej do 30.04.2025. Oddanie pracy do 15.06.2025.)

Ocena na podstawie aktywności oraz jakości referatów i prac seminaryjnych.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze