Semantyka a pragmatyka: Kłamstwo i wprowadzanie w błąd

seminaria monograficzne

Seminaria "Semantyka a pragmatyka" poświęcone są analizie współczesnych tekstów dotyczących sporu między kontekstualizmem a minimalizmem semantycznym (tj., mówiąc bardzo ogólnie, sporu o rolę kontekstu w determinowaniu treści wyrażeń).

Do tej pory omawialiśmy:

kontekstualizm epistemiczny

kontekstualne koncepcje nieostrości

kontekstualizm, minimalizm, relatywizm

implikatury

pojęcie tego, co powiedziane

asercje

niezgoda

demonstratywy

semantyka i pragmatyka kłamstwa

questions under discussion

inżynieria pojęciowa

teoria relewancji

W literaturze światowej ostatnio bardzo żywo dyskutowane jest zagadnienie podziału kompetencji między semantyką a pragmatyką. Spór dotyczący przebiegu granicy między tymi dwiema dziedzinami badań może wydawać się sporem czystko akademickim, dopóki nie uświadomimy sobie, że w istocie jest to spór o to, czemu przysługują warunki prawdziwości i – w konsekwencji – wartość logiczna. Nawet jeśli zgodzimy się, że nośnikami prawdziwości są sądy, to musimy jeszcze odpowiedzieć na pytanie, przez co sądy są wyrażane. Historycznie pierwszy był pogląd (obecnie nazywany „literalizmem”), zgodnie z którym sądy wyrażane są przez zdania. Oczywiście nie przez wszystkie zdania, ale przez takie, które mają określony sens i z których usunięto wszelkie okazjonalizmy (tj. wyrażenia takie, jak „ja”, „tutaj” i „to”), wieloznaczności i nieostrości. Po usunięciu takich »defektów« otrzymujemy zdania wieczne, którym można »raz na zawsze« przypisać określoną wartość logiczną. Stopniowo dostrzegano jednak, że – po pierwsze – okazjonalność jest raczej zaletą niż wadą języka naturalnego, a – po drugie – nie da się jej zupełnie z języka wyeliminować. Zaczęto zatem odchodzić od literalizmu na rzecz konwencjonalizmu – poglądu, który w większym stopniu docenia nieredukowalność zależności kontekstowej wyrażeń, ale wpływ kontekstu dopuszczał tylko tam, gdzie wyraźnie wskazują na to reguły językowe. Następnym krokiem było przejście na pozycje synkretyczne, które wyraźnie oddzielają dwa rodzaje treści wiązane ze zdaniem: treść zdania (sąd minimalny) oraz treść komunikowaną. Sądem minimalnym wyrażanym przez zdanie „Zamówiłem kawę” jest sąd Zamówiłem kawę, natomiast sądem komunikowanym przez to zdanie wypowiedziane w kawiarni jest na przykład Zamówiłem filiżankę kawy (a nie na przykład worek czy kroplę kawy). Kontekstualiści idą jeszcze dalej i twierdzą, że pojęcie sądu minimalnego jest teoretycznie bezwartościowe. Zdania jako takie w ogóle nie wyrażają sądów – nie są ani prawdziwe, ani fałszywe. Warunki prawdziwości posiadają tylko wypowiedzi – zdania wypowiedziane w konkretnych okolicznościach, bowiem tylko w kontekście konkretnego aktu mowy zdanie ma wystarczająco określoną treść. Bez informacji dotyczącej aktu mowy, w którym zdanie zostało użyte, nie jesteśmy w stanie orzec, czy zdanie to jest prawdziwe. Jest ono zbyt niedookreślone, żeby można mu było przypisać jednoznaczną wartość logiczną. Kontekstualiści twierdzą zatem, że tylko konkretne wypowiedzenia zdań mają wartość logiczną. Żeby tę wartość określić musimy najpierw zinterpretować zdanie pragmatycznie – bez takiej interpretacji zdanie nie wyraża żadnego sądu (nawet minimalnego sądu semantycznego). Warunki prawdziwości determinowane są w trakcie procesów pragmatycznych, a niesemantycznych. Dlatego kontekstualiści proponują zastąpienie semantyki pragmatyką warunków prawdziwości (truth-conditional pragmatics). Jeszcze dalej idą relatywiści, którzy dodatkowo proponują zrelatywizowanie warunków prawdziwości do kontekstu oceny.

Zob. opis zajęć w cyku dydaktycznym

Wiedza:

Student zna na poziomie rozszerzonym dotyczącą tematu seminarium terminologię filozoficzną w języku polskim i angielskim, zna poszczególne stanowiska współczesnej filozofii języka dotyczące podziału kompetencji między semantyką a pragmatyką, ma gruntowną znajomość metod badawczych i strategii argumentacyjnych używanych w filozofii języka, ma gruntowną znajomość metod interpretacji tekstów filozoficznych (KW03, KW05, KW08, KW09, KW11).

Umiejętności

Student potrafi samodzielnie interpretować teksty filozoficzne, formułować argumenty na rzecz określonych tez, analizować i krytycznie oceniać argumenty filozoficzne, wykorzystywać wiedzę filozoficzną w analizie krytycznej. ((KU03, KU04, KU05, KU08, KU09, KU14, KU16).

Kompetencje społeczne

Student potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role (referenta, dyskutanta). (KK06).

Dodatkowe efekty kształcenia dla doktorantów:

Zna i rozumie:

• metodologię badań naukowych w obrębie nauk humanistycznych (WG_03)

• fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji z perspektywy nauk humanistycznych (WK_01)

Potrafi:

• wykorzystywać wiedzę z filozofii języka do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności definiować cel i przedmiot badań naukowych w filozofii języka , właściwie rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować; formułować hipotezę badawczą oraz wnioskować na podstawie wyników badań naukowych (UW_01)

• dokonywać krytycznej analizy i oceny wyników badań naukowych (UW_02)

• zabierać głos w sporach prowadzonych współcześnie na gruncie filozofii języka (UK_03)

• inicjować debatę (UK_04)

Jest gotów do:

• krytycznej oceny własnego wkładu w rozwój danej dyscypliny naukowej oraz prowadzenia dyskusji, formułowania merytorycznych argumentów, wypowiadania swoich racji z zachowaniem szacunku dla innych, prezentuje postawę otwartości na właściwy dla różnych nauk humanistycznych typ refleksji z poszanowaniem odmiennych poglądów (KK_02)

• uznania priorytetu wiedzy w rozwiązaniu problemów badawczych, poznawczych i praktycznych, w obrębie dyscyplin humanistycznych, z zachowaniem szacunku dla standardów pracy i debaty naukowej (KK_03)

Studenci będą musieli przygotować co najmniej jeden referat z jednej z lektur, przy ocenie będzie także brana aktywność podczas dyskusji

Dodatkowe kryteria oceniania dla doktorantów: doktorant powinien aktywnie uczestniczyć w dyskusjach i przygotować co najmniej dwa referaty z lektur

Dopuszczalna liczba nieobecności: 2