Zintegrowane obserwacje i pomiary środowiska przyrodniczego w Górach Świętokrzyskich

obowiązkowe

Geologia I 4030-GEO1
Geologia II 4030-GEO2
Hydrogeologia z hydrogeochemią 4030-HYDROG-CW

Student powinien umieć rozpoznawać skały metoda makroskopową, rozumieć podstawowe pojęcia z zakresu tektoniki, jak antyklina, synklina, niezgodność kątowa, piętro strukturalne, fałdowania, orogeneza. Powinien rozpoznawać i nazywać podstawowe gatunki roślin i drzew, znać zasady klasyfikacji botanicznej, umieć posługiwać się kluczem botanicznym, swobodnie używać botanicznych nazw łacińskich.

Geologia: Praktyczne zastosowanie wiedzy nabytej na zajęciach stacjonarnych. Student dokonuje samodzielnie rozpoznawania skał w terenie, zastosowania podstawowej wiedzy z zakresu stratygrafii, tektoniki, sedymentologii. Podejmuje samodzielna próbę odtworzenia kopalnych środowisk geologicznych na podstawie obserwacji w wybranych profilach skalnych. Celem jest poznanie budowy geologicznej Gór Świętokrzyskich.

Botanika: Prezentacja wybranych typów zbiorowisk roślinnych, naturalnych i antropogenicznych, charakterystycznych dla subregionu chęcińskiego oraz łysogórskiego. Poznanie szaty roślinnej krainy Gór Świętokrzyskich.

Ochrona Środowiska: Zagadnienia z zakresu ochrony atmosfery, rzek, wód podziemnych i gleby przed zanieczyszczeniami chemicznymi, bakteriologicznymi i substancjami ropopochodnymi. Prezentowane są rozwiązania technologiczne stosowane w cementowniach, oczyszczalniach ścieków, składowiskach odpadów komunalnych, ujęć wody pitnej i stacji benzynowych.

Kurs trwa 6 dni. Kurs jest szkołą "wszechstronnego myślenia o środowisku". Pokazuje wzajemne zależności między różnymi elementami środowiska: budową geologiczną, szatą roślinną, i działalnością przemysłową lub rolniczą człowieka. Ćwiczenia obejmują 3 bloki ćwiczeniowe prowadzone przez trzech różnych specjalistów z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, specjalistów z zakresu botaniki z Geonatura Kielce (Ogród Botaniczny), hydrogeologii z Państwowego Instytutu Geologicznego–PiB Oddział w Kielcach oraz specjalistów odpowiedzialnych za ochronę środowiska w odwiedzanych na miejscu zakładach przemysłowych. Równocześnie realizowane są trzy zagadnienia: (1) geologia, (2) botanika i (3) ochrona środowiska.

Geologia:

a) makroskopowy opis skał;

b) rozpoznawanie podstawowych struktur tektonicznych: antyklina, synklina, fałd, uskok, niezgodność stratygraficzna;

c) ocena związku rzeźby terenu z budową geologiczną;

d) wykonywanie podstawowej dokumentacji w terenie (rysunki, lokalizacje na mapie, przekroje geologiczne, profile geologiczne);

e) nabycie elementarnych wiadomości z zakresu stratygrafii, sedymentologii, tektoniki, mineralogii oraz metod rozpoznawania kopalnych środowisk powstawania osadów węglanowych i klastycznych.

Dodatkowym efektem zajęć kursowych jest zapoznanie się z budową geologiczną wybranych regionów Gór Świętokrzyskich.

Odwiedzane są następujące kamieniołomy i naturalne wychodnie skalne:

a) piaskowce triasowe w Tumlinie,

b) kontakt wapieni dewonu oraz permo-triasowych utworów klastycznych w Jaworzni,

c) kontakt utworów dewonu i permu w antyklinie chęcińskiej,

d) gołoborza kambryjskich piaskowców kwarcytycznych na Łysicy (Pasmo Główne Łysogór),

e) zlepieńce zygmuntowskie wieku permskiego na Czerwonej Górze,

f) wapienie i margle górnej jury w kamieniołomie Małogoszcz, i środowiska ich powstania;

g) łupki kambru i pokrywa lessowa w Paśmie Zgórskim.

h) wykład z dziedzictwa geologicznego w Geonatura Kielce - Centrum Geoedukacji.

Botanika: prezentacja wybranych typów zbiorowisk roślinnych (naturalnych i antropogenicznych), charakterystycznych dla subregionu chęcińskiego oraz łysogórskiego Krainy Gór Świętokrzyskich m.in.:

a) kserotermicznych muraw (rezerwat "Góra Zelejowa" i "Góra Rzepka" k. Chęcin);

b) świetlistej dąbrowy (pasmo Grzywy Korzeckowskie k. Chęcin);

c) borów sosnowych, mieszanych oraz grądu (okolice Chęcin);

d) acydofilnych buczyn oraz żyznej buczyny górskiej (pasmo łysogórskie);

e) boru bagiennego oraz torfowisk

f) zbiorowisk naskalnych (gołoborza Łysogór);

g) segetalnych i ruderalnych zbiorowisk synantropijnych (okolice Chęcin).

Ochrona środowiska: omówienie problemów zagrożenia środowiska związanego m.in. z:

a) eksploatacją i przetwarzaniem skał przez zakłady cementowo-wapiennicze w Trzuskawicy;

b) zagrożeniem dla ujęcia wody pitnej w Białogonie przez produkty ropopochodne.

Ponadto prezentowane są nowoczesne metody zapobiegania zanieczyszczeniom środowiska na przykładzie oczyszczalni ścieków komunalnych dla Kielc w Sitkówce-Nowiny. Przedsiębiorstwo "Hydrogeotechnika" w Kielcach: prezentacja nowoczesnych metod oczyszczania wód zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi.

BRÓŻ, E. 1986. Projektowany rezerwat leśny Grzywy Korzeckowskie w Górach Świętokrzyskich. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 42 (1), 23-37.

BRÓŻ, E. 1988. Walory geobotaniczne wybranych rezerwatów przyrody nieożywionej w Górach Świętokrzyskich oraz problemy ich ochrony. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 44 (2), 18-34.

BRÓŻ, E. 2006. Czerwony zielnik świętokrzyski. Teraz, 14-15. Kielce.

CHLEBOWSKI, R., LINDNER, L. 1975. Wpływ podłoża na skład minerałów ciężkich głównych wysp lessowych NW części Wyżyny Małopolskiej. Acta Geologica Polonica, 25 (1), 163-178.

CHLEBOWSKI, R., LINDNER, L. 1989. Weathering processes of the pleistocene periglacial environments and origin of loess. In: A. BARTO-KYRIAKIDIS [Copy Editor]: Weathering; its Products and Deposits, 1. Processes. 439-456. Theophrastus publications S.A.; Zographou, Athens, Greece.

CIEŚLIŃSKI, S. KOWALKOWSKI, A. (Red.) 2000. Monografia Świętokrzyskiego Parku Narodowego, 629 pp. Świętokrzyski Park Narodowy; Bodzentyn – Kraków.

GRADZIŃSKI, R., GĄGOL, J., ŚLĄCZKA, A. 1979. The Tumlin Sandstone (Holy Cross Mts., Central Poland): Lower Triassic deposits of aeolian dunes and interdune areas. Acta Geologica Polonica, 29, 151-176.

KOWALSKI, B.J. (Red.) 2000. Geologia i geomorfologia Gór Świętokrzyskich – kontrowersje i nowe spojrzenie. Prace Instytutu Geografii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach, 4, pp.1-269. Kielce.

KUTEK, J., GŁAZEK, J. 1972. The Holy Cross Mountains in the Alpine Cycle. Acta Geologica Polonica, 22 (4), 603-653.

LINDNER, L. 1977. Zlodowacenia plejstoceńskie w zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Studia Geologica Polonica, 53, 1-143.

MATYJA, B.A., GUTOWSKI, J. WIERZBOWSKI, A. 1989. The open shelf-carbonate platform succession at the Oxfordian/Kimmeridgian boundary in the SW margin of the Holy Cross Mts: stratigraphy, facies and ecological implications. Acta Geologica Polonica, 39 (1-4), 29-52.

RUBINOWSKI, Z. (Red.) 1974. Badania i udostępnienie jaskini Raj, pp. 1-215. Wydanie 1. Kieleckie SZAFER W., ZARZYCKI K. 1972. Szata roślinna Polski. 2. Kraina Świętokrzyska, pp. 136-149. Towarzystwo Naukowe. Wydawnictwa Geologiczne; Warszawa.

SZULCZEWSKI M. 1977. Główne regiony facjalne w paleozoiku Gór Świętokrzyskich. Przegląd Geologiczny, 25, 428-432.

ŻUREK, S. 2001. Rezerwat torfowiskowy „Białe Ługi”. 268 pp. Wydawnictwo Homini; Kraków.

WRÓBLEWSKI, T. 2000. Ochrona georóżnorodności w Regionie Świętokrzyskim (z mapą chronionych obszarów i obiektów przyrody nieożywionej 1:200000). 88 pp. + 1 Mapa. Ministerstwo Ochrony Środowiska i Państwowy Instytut Geologiczny.

Więcej literatury z zakresu geologii Gór Świętokrzyskich znajduje się na stronie http://www.geo.uw.edu.pl/home.geo/igp_historyczna/index.htm

Student:

- opisuje zjawiska fizyczne, chemiczne, biologiczne i geologiczne zachodzące w przyrodzie,

- rozumie związki i zależności między różnymi dyscyplinami nauk przyrodniczych, a w szczególności relacje między przyrodą ożywioną i nieożywioną,

- zna historię Ziemi oraz charakteryzuje procesy biosfery, tłumaczy uwarunkowania geologiczne, geomorfologiczne, hydrologiczne i klimatyczne funkcjonowania przyrody,

- opisuje przyrodę jako zbiór wartości poznawczych, ekonomicznych, estetycznych i edukacyjnych,

- rozumie związki między środowiskiem, zdrowiem człowieka, kulturą i uwarunkowaniami socjo – ekonomicznymi,

- definiuje problemy środowiskowe w skali globalnej, regionalnej i lokalnej,

- wymienia i omawia mechanizmy powstania gospodarczej konsumpcyjnej i produkcyjnej presji na środowisko,

- identyfikuje systemy i techniki pomiarowe oraz zna procedury związane z monitoringiem środowiska,

- rozpoznaje na podstawie kluczy oraz innych dostępnych narzędzi, elementy przyrody ożywionej i nieożywionej.

Forma zaliczenia test pisemny wielokrotnego wyboru, na ocenę. Test składa się z trzech części: I. Geologia, II. Botanika, III. Ochrona Środowiska. Łącznie jest 30 pytań (3x10). Warunkiem dopuszczenia do testu jest 100% obecność na zajęciach (z wyjątkiem usprawiedliwienia zwolnieniem lekarskim) i zaangażowanie w trakcie zajęć. W razie niezaliczenia testu (tzn. uzyskania niedostatecznej oceny) student pisze indywidualną pracę poprawkową (esej) na wybrany przez siebie temat z zakresu kursu. Tematy przykładowych esejów zostają podane przez koordynatora kursu. Można zaproponować swój temat. Do końca czerwca należy zgłosić wybrany przez siebie tytuł eseju poprawkowego do kierownika Kursu. W przypadku zgłoszenia dwóch osób na ten sam temat – pierwszeństwo ma osoba, która zarezerwowała go sobie wcześniej. Tematy dotyczą wybranych zagadnień przedstawianych na kursie. Wymagają samodzielnego wyszukania literatury i całościowego opracowania problemu. Mogą być początkiem przyszłej pracy licencjackiej. Gotowe prace należy złożyć w Sekretariacie MSOŚ w terminie wrześniowej sesji poprawkowej. Po sprawdzeniu oceny zostaną wpisane do USOS.

Nie są wymagane.